Burada Vücut Konuşur!

Sadece güzel bir vücuda sahip olmak isteyen erkeklerin temel hedefi, kas kütlesini ve kuvveti artırarak edinilen özgüven yoluyla saygı kazanmak, üflesen uçacak oğlan tiplemesinden çıkıp erkek tiplemesine geçmek

 

Erkek olmanın en önemli kriteri, mezomorfik beden yapısına sahip olmak mı?

 

Üyesi olduğum ve düzenli olarak gittiğim bir spor salonu var. Spor salonlarını ya da yeni isimleriyle fitness kulüplerini bilenler bilir. Eğer tek bir salon varsa bu salonun bir bölümü serbest ağırlıkların olduğu ve yoğunluklu olarak erkeklerin kullandığı aletlere aittir. Aslında sadece erkekler için tasarlanmış ve sadece erkeklerin çalıştığı bir bölüm desek daha doğru olur. Üyesi olduğum salonda bu bölümü kullanan tek kadın olarak azınlıktayım. 

 

Ne zaman spor salonuna gitsem sadece spor yapmıyorum, aynı zamanda bir spor bilimci olmanın getirdiği kaçınılmaz bir gözlem eylemi içerisinde oluyorum. Kadınların ve erkeklerin davranış örüntüleri o kadar farklı ki, her iki cinsiyetin taşıdığı imgeler ve dışarıya verdikleri mesaj apayrı. Kol, omuz ve göğüs kaslarının daha görünür ve erkekliğin daha önemli bir belirleyeni olması nedeniyle midir erkekler bacak çalışmazlar hiç ya da çok azı çalışır. Deve kuşu misali üst gövde kaslı (mümkün ise üçgen), kas gruplarını belli eden dar tişörtler giyen, alt bölüm ince yapılı (bol şortla saklanan ince bacaklar) erkekler dolanır salonda. Aynada kendilerini izleyen bu erkekler, bir taraftan da yan gözle diğer erkekleri süzerler. Belli ki dönen bir oyun var. 

Sermaye beden 

Erkekler bölümü tam bir hiyerarşinin bulunduğu bir bölüm. Usta vücutçular ve çırakları. Bu bölümü bir sosyal alan olarak kabul edelim. Pierre Bourdieu’ye göre sosyal alan, belirli bir konuda (edebiyat, sanat, eğitim, sistemi, spor) odaklanan statünün, bilginin ve yararların üretimi ve dolaşımı ve bireylerin statüleri arasındaki iktidar ilişkilerin tarihsel ağıdır. Alanın en belirgin özelliği, bireylerin ellerinde tuttukları ve oyunda ortaya attıkları sermayenin varlığıdır. Başka bir deyişle sosyal alan sermayeler arası bir rekabet ve bireylerin statüleri arasında gerçekleşen bir mücadele mekanıdır. Alan hiyerarşik ağlardaki farklı statüler arasındaki ilişkileri, bireylerin var olan statülerini muhafaza ya da değiştirme mücadelelerini içerir. 

Bourdieu alan içindeki statülerin ilişkisini, bir oyun benzetmesiyle açıklar. Alandaki bireylerin sahip oldukları sermaye türlerini de oyun kartlarına benzetir ve kartların görece gücü nasıl oyuna göre değişiyorsa, farklı sermaye türlerinin hiyerarşisinin de farklı alanlara göre değiştiğini söyler. Örneğin ekonomi alanında ekonomik sermaye daha belirleyici iken sanat alanında kültürel sermaye daha belirleyicidir. Özellikle spor alanını düşündüğümüzde oyun nitelemesini çok beğenirim. Bu alanda değerli sermaye, oyuncuların sahip olduğu beden sermayesidir. Beden sermayesi, yapısı, şekli ve görünümü ile birlikte bedenin dış yüzeyinin sembolik değerini kapsar. Peki bu sermayenin içeriği nedir? Mezomorfik beden denilen iyi geliştirilmiş göğüsler ve kol kasları, geniş omuzlar ve aşağıya doğru darlaşan bir bel. Beden sermayesi yüksek olan (kas kütlesi fazla olan) alanda merkezi konumda yer alır. Fakat burada tam bir mücadele söz konusudur. Sermaye miktarı fazla olan bir üye (örneğin salona gelen bir vücut geliştirme sporcusu) iktidardaki üyenin konumunu başaşağı edebilir. 

 

‘Pumping Iron’ 

Sosyal alanın en önemli özelliklerinden birisi, alanın kendine özgü egemen söylemlere sahip olmasıdır. Bu egemen söylemlerin alanın repertuarını oluşturduğunu söylemek yanlış olmaz. Örneğin spor salonlarının vücut geliştirme egzersizlerinin yapıldığı alana ait bazı egemen söylemler şunlar: “Antrenman esnasında şişen kaslar”, “tişört altından belli olan kaslar”, “daha fazla kas, daha fazla güç”, “büyük omuzlar, geniş sırt”, “kasları sonuna kadar zorlamak için maksimum ağırlık ve maksimum tekrar”. Söylemlerin dışında pratikler de önemli. Örneğin, profesyonel vücut geliştirmeciler çalıştıkları ağırlığı set sonunda yere atarlar çünkü yere koyacak güçleri kalmamıştır. Yeni başlayanların kaldırılan ağırlığı taklit etmek yerine ağırlığı bırakma kısmını taklit etmeleri alanda gerçeklikten öte pozların da bir kıymetinin olduğunu gösteriyor. Bu pozların profesyonel vücut geliştirme sporcularının yarışma podyumlarında sergiledikleri pozdan farkı, yalandan poz olması. 

 

Arnold Schwarzenegger’in oynadığı ‘Pumping Iron’ adlı sinema filmi vücut geliştirme sporunu, dünyadaki birçok erkeğin hayallerini süslediği (!) beden yapısını dünyaya tanıttı. Vücut geliştirme sporunun, sporlar arasında en zor olanlarından biri olduğunu da vurgulamakta fayda var. Sporların hemen hepsinde kasların aracılığıyla performansı artırmak hedefken, vücut geliştirmede amaç kası artırmaktır. Bu sporun iki zorluğu var: Zihinsel ve fizyolojik. Profesyonel bir vücut geliştirme sporcusunun günlük programına baktığınızda sanırsınız ki bu kişinin 24 saati kalori/protein/karbonhidrat hesapları yapılmış gıdaları ve besin takviyelerini tüketmekle ve antrenman yapmakla geçiyor. Uzun süren, sıkıcı ve yoğun antrenman rutinleri, yüksek ağırlıklara karşı geliştirilen fiziksel ve zihinsel dayanıklılık, kas kütlesini artırmak için alınan besin takviyeleri ve tüm bunlar için harcanan paralar. Birçok vücut geliştirmecinin en az bir beslenmeci kadar iyi bir beslenme bilgisine sahip olduklarını da unutmamak lazım. Vücut geliştirme dünyasını daha yakından tanımak için dünyada ve ülkemizde popüler olan http://www.bodybuilding.com/ sitesine, Muscle & Fitness dergisine ve aynı derginin http://www.muscleandfitness.com.tr/ sitesine bakabilirsiniz. 

 

Erkeklerin de işi zor 

Sadece güzel bir vücuda sahip olmak isteyen erkeklerin temel hedefi kas kütlesini ve kuvveti artırarak kazanılan özgüven yoluyla saygı kazanmak, üflesen uçacak oğlan tiplemesinden çıkıp erkek tiplemesine geçmek. Yani erkekler dünyasında saygı duyulan, merkezi konumda yer alan bir erkek olmanın en önemli kriteri olan mezomorfik beden yapısına sahip olmak. Bir vücut geliştirmecinin söyledikleri çok açık: “Pazarda adamın önünden ceketle geçtim hiç sallamadı. İkincisinde tişörtle geçtim adam durdu, çay ısmarladı.” 

 

İlginç bir araştırmanın sonucunu da paylaşmak isterim. Araştırmada ‘Batman’, ‘Superman’, ‘Hulk’ ve ‘Spiderman’ gibi erkek kahraman figürlerinin üretildikleri zamanki vücut ölçüleri ile araştırmanın gerçekleştirildiği 2006 yılındaki vücut ölçüleri karşılaştırılmış ve 25 yılda figürlerin gerçekçi olmayacak düzeyde büyüdüğü, kas kütlesinde anormal bir artış olduğu sonucu elde edilmiş. Anlaşılan, bu kahramanların oyuncaklarıyla, çizgi filmleriyle büyüyen erkeklerin işleri daha da zorlaşıyor. Ya da vücut geliştirme egzersizlerinin ıstırabına katlanamayıp günümüzde daha da ucuzlayan implant teknolojilerinden faydalanabilenler için işler daha da kolaylaşıyor. 

 

Canan Koca, Hacettepe Üniversitesi