24/05/2016 | Yazar: Murat Sayan

"Hasta" kavramı ve alternatif kullanımlar üzerine...

Tıpta hastalık yok, hasta vardır. Dolayısıyla kendisine başvuran kişiyi “hasta” olarak tanımlıyor tıp. Hasta, İngilizcede "patient"; yani "katlanan, dayanan, sabreden" anlamındadır. Bu anlam, 14 yy. ortalarında, ilk kayıt altına alınan şekli.

Kelimenin kökü latince; "patientem". Buradan “patior” ve "patient" türüyor.

Şurada; http://www.etymonline.com/index.php… Kelime kavram itibariyle pasif. Çünkü katlanmak, sabretmek pasif bir eylem.

Peki nasıl oldu da bu anlam kayboldu?

Öncelikle kaybolan şey; pasiflik. Hasta diye tanımladığımız kişi pasif konumdan aktif konuma geçti.

Şurada enfes bir makale var. Konuyu kelimenin kökeninden alıp başka bir anlam üretmeliyize kadar götürüyor; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1116090/

Hastanın iletişime geçtiği kişi profesyonel biridir ve sağlık hizmeti sunucusu olan doktor, hemşire...dir. Geçmiş uygarlıklarda bu, profesyonellikten uzak biridir ve bir şifacıdır (gerçi hala varlar). Ancak artık günümüzde sağlık hizmeti sunumu yaşam stili, diyet, üreme, kozmetik vb. içine alacak şekilde genişleyerek anlam odağından uzaklaşmışa benziyor.

Linkini verdiğim kaynak sorunu tanımladıktan sonra alternatif kavramlar bulmaya çalışmış. Elbette İngilizce.

Hasta yerine ne diyelim?

Örneğin;

“User" (sağlık hizmetinden yararlanan kişi anlamda). Ancak “user” isabetli bir kavram olmasına rağmen biraz sert bir ifade. Ve anlamı dağılıyor…

“Client” (alan kişi anlamında). Bu ifade genişleyen sağlık hizmeti alanına uygun gibi görünse de bir müşteri - ticaret ortamını çağrıştırıyor (aslında içinde bulunduğumuz performans çağı bunu dayatmıyor da değil).

“Consumer” (tüketen anlamında). Bu da “client” ile aynı zorluğu yaratıyor.

Dikkat ettiyseniz, önerilen kavramların tümünde ortak yön, kişiyi aktif konuma taşıması. Ancak önerilen kavramlar, birey ile sağlık hizmeti arasındaki ilişkiyi tam ifade edemiyor.

Anlam dünyamızı oluşturan kelimelerimiz dönüştüğünde, artık başka bir yola çıkmaya başlıyorlar.

Bu arada düşünmeden edemedim: kronik HIV, pasif bir durum. “Hasta” kavramı kronik HIV ile yaşayan birini ifade ediyor mu?

Burada başka bir kavrama ya da bakış açısına ihtiyacımız yok mu?

Evet, etimolojik (anlam kökeni) olarak kusurlu bir kavram “patient - hasta”.

Belki de en iyisi “hasta” kavramını rahat bırakmak.

Şimdilik…

Fotoğraftaki, Mihayil Zaykov isimli bir sanatçının kendi elleriyle yaptığı bir oyuncak bebek. Polimer kilden yapılmış.

Gerçek insanları model aldığı çalışmalarında, yapım aşamasında korkunç gözükse de ortaya ilginç biçimler çıkartıyor sanatçı.

Zaykov, “takkeyi önüne koyup düşünmek” yerine “kafayı elimize alıp düşünelim”i öneriyor gibi…

Anlam dünyamız, sürekli bir değişime maruz kalıyor.

İçinde bulunduğumuz karmaşadan sıyrılmak için yeniden biçimlemek…

İhtiyacımız olan, bu olabilir…


Etiketler: insan hakları, sağlık
nefret