20/06/2018 | Yazar: Aslı Alpar
LGBTİ’lerin 2016 yılında karşılaştığı hak ihlallerinden hiçbiri karikatür dergisinin kapağına yansımadı.
LGBTİ’lerin 2016 yılında karşılaştığı hak ihlallerinden hiçbiri karikatür dergisinin kapağına yansımadı, dergiler iktidarın LGBTİ’lerle mücadelesine karşı mizahi bir duruş geliştirmedi.
Karikatür dergilerini günlük ve politik gelişmeleri, mizahi biçimde okuyucu ile buluşturan yayınlar olarak tanımlamak mümkün. Bu yayınlar, içinde bulundukları dönemin gerilimlerini, krizlerini, çelişkilerini “komik” öğenin yardımıyla tarihselleştiriyor.
Bir başka deyişle karikatür dergilerinin “komik” anlayışı, dönemin iktidarı ve muhalefetine bir ayna tutar. Bu yayınların ele almayı tercih ettiği konular, bu konuları mizaha dönüştürürken izledikleri yol ve hatta komik olanın kendisi dahi, döneminin çelişkileri, iktidarın tahakküm alanı ve muhalefetin mücadele yöntemleri hakkında okuyucusuna ipucu verir.
Okumakta olduğunuz bu inceleme, karikatür dergilerinin siyasi açıdan muhalif bir yayın politikası izlediğini, ancak iktidarın sacayaklarından olan toplumsal cinsiyet ve heteroseksizme karşı muhalif mizah üretmediklerini, aksine var olan cinsiyetçi ve heteroseksist algıyı beslediklerini ortaya koymayı hedefliyor.
İnceleme, Leman, Penguen ve Uykusuz dergilerinin kapak analizine yer veriyor. Araştırma için haftalık çıkan Leman, Penguen ve Uykusuz’un 2016 yılının yalnızca ayın ilk haftasında yayınlanan sayıları üzerinde durduk.
Bu inceleme üç soruya yanıtını arıyor:
“Kapak politik mizah içeriyor mu, muhalif mi?”, “Kapak karikatüründe kadın ya da LGBTİ temsili var mı?”, “Kadın ya da LGBTİ temsili varsa bu temsilin özellikleri neler?”
LGBTİ’ler Leman’da kapağa giremedi
Leman’ın on iki sayısının kapakları genel olarak incelendiğinde yalnızca üç kapakta kadın figürlerin resmedildiğini görmek mümkün. Kadın temsili bu üç kapak karikatüründen birinde “anne”, bir diğerinde “anne ve eş”, sonuncusunda ise “eş ve alış veriş yapan kadınlar” olarak temsil ediliyor.
2 Mart sayısının kapağındaki esprisinin gerçek kahramanı kadın olduğu halde, sınıftaki erkek öğrencilerin kalabalık çizilmesi dikkat çekicidir.
Bütün bunların dışında on iki kapağın tamamı da politik hiciv örneği sunar. Leman, iktidar partisine muhalif bir politik mizahı kapağına taşımakta tereddüt etmemiştir. Öyle ki OHAL ilanının ardından dergi “OHAL’de Leman” olarak yayınlanmaya başlamıştır.
Kısacası Leman kapaklarında, iktidar politikalarını hicvetmiş, muhalif bir mizahı derginin görünen yüzüne yerleştirmiştir. Ancak dergi, iktidarın heteroseksist ve cinsiyetçi politikalarına karşı aynı muhalif mizahı üretemediği gibi, kapaklarında kadın temsilini “anne olmak”, “bir erkeğin karısı olmak” ve “alışveriş yapan kadın”dan ileri götürememiştir.
2016 yılında 52 sayı çıkaran Leman’ın yalnızca 14[1] sayısının kapağında kadın temsili var. Bu temsillerin sekizi kamusal alanda kalabalık içinde gösterilen kadınlarken, dördü bir adamın karısı, biri kadına yönelik cinsel tacizi işleyen bir hiciv ve diğerinde de Erdoğan’ın kadınlara yönelik bir söylemi yer almakta. Kırk üç kapak görselinden yalnızca sekizi kamusal alanda kadına yer vermiş ve kadını toplumsal cinsiyet rolleri dışında mizaha konu etmiştir.
Bununla birlikte 2016 yılı Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans ve İnterseks’lerin (LGBTİ) birçok hak ihlaline maruz kaldığı bir yıldı. Yalnızca 2016 yılının ilk altı ayında LGBTİ’lere yönelik gerçekleşen nefret saldırılarında üç kişi hayatını kaybetti, sekiz kişi yaralandı ve bir kişinin intihar etti.[2]
LGBTİ’lerin toplantı yapma ve yürüyüş düzenleme haklarına müdahale edildi[3]. Her yıl 17 Mayıs haftasında yapılan Uluslararası Homofobi ve Transfobi Karşıtı Yürüyüş Ankara Valiliği tarafından yasaklandı, İzmir Onur Yürüyüşü’ de “terör propagandası” gerekçesiyle yasaklandı. Trans Onur ve LGBTİ+ Onur Haftası, Alperenler, Büyük Birlik Partisi (BBP) ve Müslüman Anadolu Gençlik gibi gruplar tarafından tehdit edildi. İstanbul Valiliği’nin her iki yürüyüşü de “güvenlik” ve “toplumsal hassasiyetler” gerekçesiyle yasakladı.
Bu hak ihlallerinden hiç birinin Leman’ın kapağında temsil edilmediği ve Leman’ın kapaklarının iktidarın LGBTİ’lerle mücadelesine karşı mizahi bir duruş geliştirmediği görülmektedir.
Penguen 52 sayının yalnızca 7 kapağında kadın temsiline yer verdi
Penguen dergisinin burada incelediğimiz 12 kapağına baktığımızda yalnızca birinde kadın figürün çizildiğini görüyoruz. Derginin 4 Kasım 2016 tarihli sayısında, eylemci olarak çizilen kadın, iki eylemci erkeğin arasında resmedilmiş. Derginin 2016 yılında çıkardığı diğer sayılarda da oldukça az kadın temsili olduğunu söylemek mümkün.
Genel olarak Penguen Dergisi’nin 2016 yılında çıkan 52 sayının yalnızca 7 kapağında kadın temsiline rastlanıyor.
Bu verilerle birlikte şunu söylemek mümkün, Penguen kapaklarında kadın temsili yok denecek kadar azdır. Var olan temsil ise annelik ya da bir adamın karısı olmak üzerinden kurgulanmıştır. Kadın figürler esprinin öznesi değil yardımcı figürüdür. LGBTİ temsili ise söz konusu değildir.
Tıpkı Leman’da ifade ettiğimiz gibi LGBTİ temsili, önemli gelişmelere rağmen Penguen’de de es geçildiği gözlenmektedir. LGBTİ’lerin toplantı yapma ve yürüyüş düzenleme hakkına yönelik müdahale ayrıca Onur Yürüyüşleri’ne yönelik Alperenler, Büyük Birlik Partisi ve Müslüman Anadolu Gençlik gibi gruplardan gelen tehditler Penguen kapağında da gündeme gelemedi. Tüm kapaklar politik mizah unsuru içermesine rağmen, LGBTİ’lere yönelik tehditlere karşı politik mizah üretilmemiştir.
Uykusuz da LGBTİ’leri unuttu
Uykusuz Dergi, incelediğimiz 12 kapağın 6’sında kadın karaktere yer vermiştir. Bunlardan biri cinsiyetçi bir esprinin yer aldığı kapakta iki erkek eylemcinin ile birlikte işlenen kadın eylemci, üçü anne ve eş olarak temsil edilen ve son ikisi de erkeklerin çoğunlukta olduğu kalabalıklarda konu mankeni olarak karikatürize edilen kadınlar oldu.
2016 yılında yayınlanan Uykusuz’un 52 sayısının tamamında yalnızca 12 kapakta kadın temsili görmek mümkün. LGBTİ temsili ise Penguen ve Leman’da olduğu gibi söz konusu değil. Bu 12 kapağın[4] tamamında kadınlar anne ya da eş veya konu mankeni olarak temsil edilirken kapaklardan birinde ise dönemin Aile Bakanı Sema Ramazanoğlu’nun karikatürü yer alıyor.
Kaos GL Dergi'yi online okuyabilirsiniz
Dergiye; online aboneler dergi websitesinden ulaşabilir. Basılı halini edinmek isteyenler ise kitapçılardan yeni sayıyı satın alabilirler. Dergiyi internetten satın almak için ise Notabene yayınları ile iletişime geçebilirsiniz.
*KaosGL.org Gökkuşağı Forumu’nda yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur. Yazının KaosGL.org’ta yayınlanmış olması köşe yazılarındaki görüşlerin KaosGL.org’un görüşlerini yansıttığı anlamına gelmemektedir.
Etiketler:
