LGBT’lerin Hakları İçin Sebahat Tuncel Yeniden Meclis’e!

İstanbul Bağımsız Milletvekili Adayı Sebahat Tuncel’in LGBTT bireyleri için farklı bir yeri var. Kendisi, 16 Nisan 2008’de, LGBT’lerin sorunlarını bir soru önergesi ile meclise taşıdı; cinsel yönelim ve cinsiyet kimliklerinden dolayı ayrımcılığa uğrayan insanların sorunlarına yönelik Türkiye’de ilk girişimdi bu.
 

Tuncel, Adalet Bakanlığı’nın ne gibi bir çalışma yaptığını sormuştu. Mehmet Ali Şahin ise varolan ihlalleri görmezden gelen bir cevap vermekle yetinmişti. Tuncel ile konuşmaya öncelikle o dönemi sorarak başladık.

Nasıl karar verdin, bu soru önergesini vermeye? 

Kadın hareketi içinde aktif çalışmalar yürütmüş biri olarak, LGBTT bireylerinin yaşadığı sorunların toplumda nasıl görünmez olduğunu iyi biliyorum. Erkek egemen sistem, cinsiyetçi bir toplum açığa çıkarmış durumda. Hem yasalarda, hem toplumsal yaşamda, ataerkil zihniyeti aşmak büyük bir mücadeleyi zorunlu kılmaktadır. Bu anlamda, feminist-sosyalist kadın hareketlerinin örgütlü mücadelesi; LGBTT bireylerin de sorunlarının görünür olmasında önemli bir role sahiptir.

Maalesef, LGBTT bireylerinin sorunları, toplumun birçok yerinde olduğu gibi, mecliste de görmezden geliniyor ya da değinilmeden geçiliyor. Biz bu soru önergesini, LGBTT bireylerinin sorunlarının mecliste gündeme gelmesi, eşcinsellerin yaşadıkları sorunların görünür olmasını sağlamak açısından önemsedik. Ancak Adalet Bakanlığı’ndan gelen yanıt, sadece kanunların sıralanarak sunulmasından ibaretti. Tabii, yanıt verilmesi de bir şey.    
 

Peki, hiç  kendi parti tabanından ya da yöneticilerinden tepki aldın mı? Olumlu ya da olumsuz?  

Partiden kimsenin tepkisi olmadı. Bu konuda partimizin “ayrımcılık” anlamında ve toplumda farklı kesimlerin dışlanmasına karşı bir duruşu var. Bu yüzden, LGBTT bireylerinin sorunlarını birebir hepimiz bilmesek de; bu konudaki ayrımcılığı ve dışlamayı kesinlikle onaylamıyoruz. Bu tutum bizim için önemli.   
 

BDP’nin programında “Kişinin, cinsel yönelimlerinden dolayı dışlanmasına ilişkin, yasalarda var olan baskıcı ve ayrımcı hükümler kaldırılacak” gibi bir ibare var. Bu çok heyecanlandırıcı... Sanırım, bu konuda en açık vaatte bulunan partisiniz. Programda yer vermeniz; sadece ayrımcılık türlerinden biri olması ve hak ihlallerinin yaşanıyor olmasına mı dayanıyor?   

Parti programını  hazırlarken, bazı konularda titizlikle çalıştık. Programın yazılmasında, kadın ağırlıklı bir destek olması ve kısa bir sürede yazılmasına rağmen; farklı kesimlerden, akademisyenlerden destek almamız, birçok konuya doğru yaklaşmamızı sağladı. Biz cinsel ayrımcılığın olmadığı, kişilerin cinsel yönelimlerinden dolayı dışlanmadığı bir toplum istiyoruz. Maalesef, bizim kanunlarımızda, baskıcı ve ayrımcı hükümler çok. BDP olarak ilk yapacağımız; bu hükümlerin kaldırılması olacaktır. Elbette ki, “LGBTT bireylerinin sorunları bu şekilde çözüldü.” demek yanlış olur. Ancak, bu ayrımcı hükümleri görmek, mecliste olduğumuz sürece bunları deşifre etmek ve kaldırmak için çabalamak, bizim için çok değerli. Daha demokratik, özgürlükçü ve sivil bir anayasa isterken; bunu hepimiz için istiyoruz. Eşcinseller için, kadınlar için, Aleviler için vs… Bu yüzden, LGBTT bireylerle kadınların ortak mücadele yürütmesi ve bu ataerkil sisteme karşı özgürlükçü bir hayat kurmak, çok önemli. Biz BDP olarak; demokratik, ekolojik, cinsiyet özgürlükçü bir paradigmayı esas alıyoruz. Yani toplumda yaşayan her bireyin, eşit ve özgür bir yurttaş olarak, hak ve özgürlüklerinin güvence altına alınması ayrımcı politikaların da önüne geçecektir.  
 

Açık LGBTT üyeleriniz, yöneticileriniz bildiğim kadarı ile yok... Cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği eşitliği hedefini açıkça programına, tüzüğüne almış bir partide bile, açık eşcinsel ya da trans bir politikacı neden yok sence? Açık bir eşcinsel de BDP’de siyaset yapabilir mi? 

Bu önemli bir konu… Bizde, maalesef, bir kişinin cinsiyeti ya da cinsel yönelimi, kendi politik duruşu ve düşüncelerinin önüne geçebiliyor. Örneğin Avrupa’da, eşcinsel bir parti yöneticisi, açıklama yapıyor ya da çalışmalarını yürütüyor ve herkes onun konuşmasından bahsediyor; cinsel yönelimiyle ilgilenmiyor, bunu odak noktası haline getirmiyor. Ancak Türkiye’de eşcinselliği bir hastalık olarak gören zihniyet, ne yazık ki iktidarda. Bizim partimizde eşcinseller siyaset yapamaz diye bir şey yok. Partimizin program ve tüzüğünü benimseyen herkesin, üye olma ve siyaset yapma hakkı vardır. Ancak buradan şunu ifade etmek doğru olur sanırım, LGBTT bireylerinin de siyasete ve toplumsal sorunlara ilgisi yeterince gelişkin değil. En azından yansıyan durum bu… Politik mücadelede daha aktif görev alınsa, belki de bazı sorunların aşılması daha kolay olacaktır. 
 

Dergimizin adı  Hevjin, yani birlikte yaşamak... Genelde birlikte yaşamak denilince akla Kürt, Türk, Süryani, Arap, Yezidi, Ermeni’nin  birlikte yaşayabilmesi geliyor… Peki lezbiyen, gey, biseksüel, heteroseksüel, transeksüel bireyler birlikte yaşayabiliyor mu? 

Birlikte yaşamak derken, tüm farklılıkların birlikte yaşaması; ama nasıl? Asıl olan bunun belirlenmesi. Tüm kimliklerin, kültürlerin, halkların birlikte eşit ve özgür bir şekilde yaşaması esas alınmadığı sürece, hiç bir anlamı yok. Bunun için de öncelikle farklılıkları kabul etmek ve birlikte yaşama iradesi göstermek gerekir. Bu konuda sanırım, LGBTT bireylerinin de örgütlü mücadelesi önemli olacaktır. Sadece cinsel kimliği ile değil; siyasal, toplumsal sorunlara ilişkin görüş ve önerilerin kamuoyuna yansıması, farkındalık yaratmak açısından da önemlidir.   
 

Senin de çok yakından takip ettiğini bildiğimiz; LGBTT bireyleri hedef alan cinayetlerden biri olan Ahmet Yıldız cinayetine ilişkin de bir soru sormak istiyorum. Kendisi Urfalı bir geydi ve İstanbul’da kurşunlanarak öldürüldüğünde  -her ne kadar, şu an babası sanık olarak yargılanıyor olsa da- doğulu olduğu için hemen “namus cinayeti”dir, "kesin ailesi yapmıştır” ezberi üzmüştü çoğumuzu. Doğuya gittikçe insanlar daha “namuslu”dur, daha homofobiktir inanışına katılıyor musun? 

Bu sorun, doğu batı sorunu değildir. Bugün Kürtler, büyük bir demokrasi ve özgürlük mücadelesi yürütüyor ve bu mücadele hem kadın özgürlüğü, hem de toplumsal dönüşüm açısından oldukça önemli kazanımların elde edilmesine vesile oldu. Kürt halkı, hâlâ güçlü bir demokrasi mücadelesi yürütüyor. Ancak buna rağmen, toplumsal cinsiyetçilik ve ataerkil kültürün düşünce, duygu ve alışkanlıkları aşılmış değil. Türk toplumunda da bu böyledir. Erkeklik üzerinden kurulan sistemin değişmesi, erkek egemen sisteme karşı; sosyal, siyasal, ekonomik vb. birçok alanda, güçlü ve örgütlü bir mücadele yürütülmesi zorunludur. Aksi takdirde eşcinseller, bu ülkede hep “öteki” olacaktır.    
 

Hevjin, daha önce Piramid LGBTT adıyla Diyarbakır'da bir araya gelen LGBT’lerin yeni örgütlenmesi... Diyarbakır’daki LGBTT örgütlenmesi hakkındaki düşüncelerini bizimle paylaşır mısın? Ve son olarak da Hevjin  okurları ve gönüllüleri için söylemek istediklerin var mı? 

Diyarbakır’da yapılan çalışma için başarılar diliyorum. İşlerinin pek kolay olmayacağı kesin; ancak daha önce de ifade ettiğim gibi, bu bir mücadele işi… Sonuç olarak, sunu ifade etmek istiyorum; bu ülkede, kimsenin; kimliğinden, dilinden, kültüründen, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliğinden dolayı ötekileştirilmediği, şiddet görmediği ve birlikte yaşamayı başardığı günlerin olacağına inanıyorum. Bu zaman alabilir; ancak imkânsız değildir. Bir kez daha, LGBTT bireylerinin örgütlü mücadelesinin önemli olduğunu, bunu sadece LGBTT bireyleri ile sınırlamadan, toplumun tüm kesimlerine anlatılabilecek politik bir altyapısının da olması gerektiğini düşünüyorum. Ve Hevjin çalışanlarına, başarılar diliyorum.
 

Cihekî  we yê taybet heye ji bo LGBTT’ê. Di 16 Nîsana 2008’an de, cara yekem li Tirkiyeyê derbarê pirsgirêkên LGBTT’iyan de ji aliyê we bo bersivdayînê pirsnameyek hate hate dayîn li meclîsê; di pirsnameyê de derbarê mirovên jiber tercîh û nasnameya cinsî bi wedekirinê re rû bir û mane we girtibû dest û we pirsa gelo Wezareta Dadê derbarê vê mijarê de heta niha çi kiriye pirsî bû. Bersiva wezir  Mehmet Alî Şahîn van îxlalên tên kirin ji nedîtî ve didît. Hun dikarin ji me re parî behsa wê demê bikin? We çawa biryar da ku pirsnameyeke bi vî rengî pêşkêşî meclîsê bikin? 

Bi şexsa xwe ya ku aktîf di nav tevgera jinê de cih girtiyê, ez baş dizanim de ka çawa pirsgirêkên LGBTT’iyan ji aliyê civakê de jinedîtî ve tê dîtin.Pergala desthilatdar a pederşahiyê civakek zayend parez derxistiye holê...Rizgarbûna ji vê pergala ku xwe hem di qanûnan de hem jî din av jiyana civakî de xwe dide der a pederşahî tenê bi têkoşînek xurt pêkan e. Li ser vê esasê, têkoşîna tevgerên jinê ya rêxistinkirî ya femînîst-sosyalîst, ji bo ji aliyê civakê ve dîtina pirsgirêkên Lgbtt’iyan de   xwedî rol û mîsyonekî giring in.

Mixabin, pirsgirêkên ku LGBTT’iyan, her çiqas ji aliyê civakê ve nayê dîtin ew çend ji aliyê meclîsê ve ji nayê dîtin.Me ji ew pirsnameya ku we behskirî jiber pirsgirêkên LGBTT’iyan bînin rojeva meclîsê,pirsgirêkên ku mirovên hevzayend din av jiyana civakê de pê re rû bir û dimînin ji aliyê herkesî lê di serî de ji aliyê meclîsê ve bê dîtin me da.Le herweka ku we jig o ji aliyê wezareta Dadê ve bersiveke têr û tije ji bo pirsnameyê nehate dayîn, bersiv tenê bi lidûhevrêzkirina qanûnan bi sînor ma. Lê ji bo me ev jî tişteke qet nebe bi pirsnameyê derbarê mijarê de rojev çêbû…  
 

Belê , gelo we qet ji endam an rêveberên partiya xwe  erênî an neyînî rexne girtin an ne?  

Ji Partiyê bi awayeke neyînî tu kes rexne nekir, na xêr. Helwest û sekna  partiya me ya derbarê “ciyawazî” ye de û derheqe wedekirina hind beşên civakê jixwe tê zanîn. Ji bo vê yekê, her çiqas pirsgirêkên ku LGBTT’î dijîn, ji aliye her endam an jî rêveberên partiya me ve neyê zanin jî helwesta me ya qebûlnekirina ciyawazî û wedekirina beşên civakî, aşkera dike.Vê  helwestê pir giring e.  
 

Di programa BDP’ê de îbareyek wisa heye “Dê hiqûmên totalîter û ciyawaz ên  derbarê kesên jiber meyla xwe ya cînsî ji civakê têne wêdekirin bêne rakirin“ . Ev bi serê xwe mirov dike heyecanekê... Ku ne şaş bim derbarê mijarê de di nav partiyên heyî de partiya we xwedî peymana herî vekiriye. Dixwazim hîn bibim;  gelo  derbarê mijarê de we çi dît û çi bû sedem ku  di programa partiya xwe de we evqas vekirî mijarê girtiye dest?  

Me dema ku programa partiyê amade kir gelek bi hûrbînî xebat hat meşandin.Her çiqas bi giranî me reng û hêsta jinê tevlî programê kiribe û di demeke kurt de programê amade kiribe jî; bi piştgiriya derdorên cuda û akademîsyenan ji bot ev beşên civakê re bibe bersiv û tespîtên di cih de bike. Em civakek ku tê de  ciyawaziya zayendî tûne be û jiber meyldariya cinsî kes bila li derveyê civakê nemîne û neyê wêdekirin dixwazin. Mixabin di qanûnên heyî de hiqûmên totaliter û ciyawaz  gelek in.Weka BDP’ê karê mey ê sereke dê ji bo rakirîna van hiqûman tevgerîn be. Lê ev nayê wateya ku  “ pirsgirêkên LGBTT’iyan bi vî  şeklî çareser bû” na ev şaş e. Encax heta dema em li meclîsê bin, ji bo teşhirkirin  û darakirina van hiqmên ciyawaz  bo me gelek bi wate û giring in… Xwesteka me ya bo makeqanûnek demokratîk, azadîparêz û sivîl ji bot ev beşên civakê ji bot ev kesan e. Ji bo Hevzayenda, ji bo jina, ji bo Elewiyan û hwd... Bo wê yekê pêwist e ku LGBTT’î bi jinan re têkoşinek hevbeş dikin ji bo ku li dijî pergala pederşahî civakek hind azadîparêz bê afirandin.Em weka BDP; paradîgmaya demokratîk,ekolojîk, cînsiyetparêz esas digrin. Ango em dibêjin  ji bo ku her kesê/a ku di civakê de jiyan dike bibe welatiyê azad û wekhev bilar ê liber polîtîkayên ciyawaz bê girtin.    
 

Li gor zanina me ednan an jî rêveberên we yê LGBTT’î nîn in…Di partiyek ku wekheviya meyldariya cinsî û nasnameya cinsi diparêze û di program û rêziknameya xwe de bi awayek aşkera  vegotiye jî li gorî we çima siyasetmedarek hevzayend an ji trans nin in.Mirovek bi nasnameya xwe ya hevzayend aşkera dikare gelo di BDP’ê de siyasetê bike? 

Belê ev mijar gelek giring e… Mixabin ku cinsiyeta mirov û meyldariya wê ya cinsî dikeve pêşaya sekna wî/ê ya polîtîk û fikr û mramana wî/ê. Wek mînak Li Ewropayê rêveberê partiyek ku bila hevzayend be dema ku kar û xebatên polîtîk bike kes derbarê kar û xebatên wî/ê de diaxivin û guftûgoyan dikin, ango kes derbarê meyldariya wî/ê ya cînsî naxive û ji bo nirxandine nake referans. Lê li Tirkiyeyê mixabin ku zihniyeta ku hevzayendiyê wek nexweşiyek tarîf dike îro li îktîdarê ye.Di partiyame de tiştek wisa tune ku em bibêjin hevzayend nikarin li vê derê siyasetê bimeşînin. Mafê  her kesê ku rêzikname û programa vê partîyê qebul bike heye bibe endam  û siyasetê bimeşine.Lê li vê derê dixwazim bibêjim ku aliyê LGBTT’iyan jî di warê bûyina bersiv bo pirsgirêkên civakî û meşandina siyasetê qels maye. Dibe ku di nav têkoşina polîtîk de cihek, mîsyonek aktîf girtin ji bo çareserkirina pirsgirêkan jî dê hind hêsantir bike. 
 

Navê kovarame Hevjîn e ango bi hev re jiyan e... Bi taybetî dema ku tê gotin bi hev re jiyîn;bi hev re jiyîna   kurd, tirk, suryanî, ereb, êzîdî, ermenan tê bîra mirov… Gelo lezbiyen, gey, biseksuel,heteroseksuel, transeksuel bi hev re dikarin bijîn. 

Dema ku mirov dibêje bi hev re jiyîn ev tê wateya bi hevre jiyîna wek mozaîkek lê dê ev yek çawa bê tahsîs kirin? Divê di serî de mirov viya tespît bike… Tu wateya wî nîn e ku heta bi hevre jiyîna  tev nasname, çand û gel esas neyê girtin ev nepêkan e û heta bêwateye jî…Ji bo vê yekê jî divê di serî de cudahî bêne qebulkirin û îradeya bi hevre jiyînê bê nîşandan. Di vê derê de ne şaş bim xebat û têkoşîna LGBTT’iyan jî gelek giring e. Ne tenê bi nasnameya xwe ya cinsî ligel wê ji bo çareseriya pirsgirêkên  siyasî û civakî nêrînên xwe, projeyên xwe dema ku bînin rojevê ez bawer im ku wê demê dê ji bo pêşketinan dê deriyeke din jî vebibe.  
 

Ev ne pirsgirêka rojhilat an rojavayî ye. Îroro kurd,ji bo azadî û demokrasiyê têkoşînek berfireh û mezin didin. Ev têkoşîn hem ji bo azadiya jinê hem ji bo  veguherina civakê nebe nabe ye û di vê warî de xwedî gelek destkeftiyan e. Gelê kurd hind jî têkojîna demokrasiyê dide. Lê hêj mirov nikare bibêje ku zayendîparêziya civakî û zîhniyeta pederşahî ji holê rabûne na naxêr. Ev din av civaka tirk de jî wisa ye.Ev pergala ku xwe li ser pederşahiyê birêxistin kiriye ancax û ancak bi têkoşînek pir alî ango bi xurtkirina têkoşîna di warê civakî,siyasî,aborî û hwd têk biçe. Ku ev yek pêk neyê hevzayend dê li vî welatî tim û tim kesûn din bin.   
 

Hevjîn, rêxistinkirina LGBTT’iyan a li Amedê ku berya wê bi navê  Pîramîd LGBTT bû... Gelo tu dikarî derbarê xwerêxistinkirina LGBTT’iyan li Amedê b ime re par ve bikî? Û ji bo xwendevan û şandilxwazên Hevjin’ê dikarî çend tiştan bibêjî? 

Ji bo xebatên we yên ku li Amedê tê meşandin serkeftinê dixwazim.Belê divê ku bila zanibin ku karê ku dikin ne hêsan e lê me di serî de jî goti bû ku ev kar karê têkoşînê ye.Di dawiyê de dixwazim bi bêjim ku ez gelek bi hêvî me ku em ê pev re rojên ku kes jiber nasname, ziman, çand, meyla cinsî û nasnameya xwe ya cinsî nayê wêdekirin û weka ya din nayê dîtin jî bijîn.Di be ku ev parî dem bigre lê nayê wate ya ku nepêkan e.Dixwazim dîsa dubare bikim ku bi min têkoşîna LGBTT’iyan a rêxistin bûyî gelek giring e lê divê ku ew xwe tenê bo vê bisînor nekin û ji bo pirsgirêkên civakî û siyasî jî tevbigerin. Û ji bo we ango xebatkarên Hevjin’ê re serkeftinê dixwazim.