15/04/2011 | Yazar: Özlem Sönmez Ertem
Bu sabah karşılaştığım bir haber sonrası, milletvekili adaylarının tanıtıldığı şu günlerde, geçen sene gecikmeli olarak sunduğum yüksek lisans tezimden
Bu sabah karşılaştığım bir haber sonrası, milletvekili adaylarının tanıtıldığı şu günlerde, geçen sene gecikmeli olarak sunduğum yüksek lisans tezimden bazı bölümleri paylaşmaya karar verdim.
1877’deki ilk Osmanlı parlamento deneyiminden 2007 yılında yapılan son seçimlerin oluşturduğu parlamentoyu da içine alacak şekilde, milletvekillerini meslek, eğitim, yaş ve cinsiyet gibi sosyal kategoriler açısından incelemeyi ve parlamentoların sosyal profilini ortaya koymayı amaçladığım çalışma, elbette Türkiye’nin modernleşme sürecinin tarihsel arka planı eşliğinde ve ilgili dönemlerde parlamentoların yapısı ile anlam kazanıyor. Nihayetinde bu tez, tıpkı diğerleri gibi, amacına ulaşmak için tartışılmaya ihtiyaç duyuyor.
Önemli olduğunu düşündüğüm verilerden ilki, 1877 yılındaki ilk parlamento ile 1919 yılında yapılan son Osmanlı seçimlerinin ortaya koyduğu parlamento arasında izlenen fark. Zira Müslüman olmayan azınlıkların temsili noktasında ortaya çıkan bu farklılık, sonraki dönemleri anlamak için ipuçları içeriyor. Osmanlı parlamentolarının çok dinli ve kültürlü yapısında, zaman içinde negatif anlamda meydana gelen değişim, Tanzimat’la birlikte siyasi birliği sağlamak amacıyla tartışılmaya başlanan Osmanlıcılık siyasetinden milliyetçiliğe doğru evrilmenin göstergesi gibi. Zira kısmen son Osmanlı Mebusan Meclisi de dahil olmak üzere, Birinci Büyük Millet Meclisi ve sonraki parlamentolarda “Türk” ve “Müslüman” olmayan milletvekili neredeyse yok!Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet’e geçiş evresinde parlamentolar, kurulan siyasal iktidarların toplumsal meşruiyet temelini oluşturarak, son derece önemli roller oynamışlar. Osmanlı’nın son döneminde devlete şeklini veren bu yeni güç, toplumla kurduğu bağ ve ideolojik donanım bakımından büyük ölçüde Türkiye Cumhuriyeti’ne de aktarılan bürokratik kadrolar. Tek parti boyunca parlamentonun bu bürokrat ağırlıklı görüntüsü, DP iktidarıyla birlikte serbest meslekler lehine değişmiş. Bürokratların parlamentodaki oranları, askeri darbeler sonrası oluşan parlamentolardaki artışlar dışında, bir daha hiçbir zaman tek partili yıllardaki temsili gibi olmamış.
Bürokrasinin sivil kanadından gelen milletvekillerinin temsil oranı RP’nin birinci parti olarak çıktığı 1995 seçimleri ve AKP’nin kazandığı ilk seçim olan 2002’de yarı yarıya azalmış. Oysa vali, vali yardımcısı ya da kaymakamlık yaparken, milletvekili olabilmek için görevlerinden istifa eden sivil bürokratların en yüksek oranda temsil edildikleri dönem 1995 ve 2007 seçimlerinden sonra olmuş. 1980 sonrası tüm yasama dönemleri boyunca, parlamentoya girmeyi başaran partiler içinde, sadece CHP’de daha önce bu görevlerde bulunan milletvekiline rastlanmıyor.1980’lerden sonra ivme kazanan bir diğer meslek kategorisi girişimciler. 1990 yılında kurulan ve “muhafazakâr” kimliği ağır basan işadamlarının kurduğu MÜSİAD’ın, 1991-2002 yılları arasında parlamentoya taşıdığı sadece 1 milletvekili var. 1995 yılında RP listesinden parlamentoya giren 1 MÜSİAD üyesi milletvekiline karşın, 2002-2007 seçimlerini kazanan AKP’de, MÜSİAD üyesi 20 milletvekili bulunuyor.
1980 sonrası tüm yasama dönemleri boyunca ticaret ve sanayi odalarına üye milletvekillerinin en yüksek oranda temsil edildiği parlamentolar, 2002 ve 2007 yıllarında yapılan seçimler sonucu oluşan parlamentolar. 1983 seçimlerinin ardından ticaret ve sanayi odasına kayıtlı 5 milletvekili varken, genellikle Anadolu’daki odalara kayıtlı milletvekillerinin oluşturduğu bu sayı, 2007 seçimlerinden sonra neredeyse on kat artıyor.
Yerel yönetimden gelen milletvekillerinin en düşük temsil edildiği parlamentoyu, 1983 seçimleri belirlemiş. En yüksek temsil oranı ise, AKP’nin 2002 ve 2007 seçimlerinin ardından gerçekleşmiş.
Türkiye’de parlamento hiçbir zaman salt kendi varlığı ve iç yapısıyla anlaşılabilecek bir kurum olmamış. Dün de öyle bugün de...
Yerel yönetimden gelen milletvekillerinin en düşük temsil edildiği parlamentoyu, 1983 seçimleri belirlemiş. En yüksek temsil oranı ise, AKP’nin 2002 ve 2007 seçimlerinin ardından gerçekleşmiş.
Türkiye’de parlamento hiçbir zaman salt kendi varlığı ve iç yapısıyla anlaşılabilecek bir kurum olmamış. Dün de öyle bugün de...
Etiketler: yaşam, siyaset
