04/02/2019 | Yazar: Kaos GL
2018’de yazılı basındaki haber ve yazıların yarısı LGBTİ+’lara yönelik önyargıları besledi; ayrımcı dil ve nefret söylemi yoğun şekilde kullanıldı.
Kaos GL 2018 Medya İzleme Raporu yayınlandı. Rapora göre, 2018’de yazılı basındaki haber ve yazıların yarısı LGBTİ+’lara yönelik önyargıları besledi; ayrımcı dil ve nefret söylemi yoğun şekilde kullanıldı. Raporda internet ve sosyal medya da ayrı bir başlıkla incelendi.
Kaos GL Derneği, LGBTİ+’ların gazetelerde nasıl yer aldığına ilişkin 2018 Medya İzleme Raporu’nu yayınladı. On yıldır medyada LGBTİ+ temsilini mercek altına alan derneğin 2018 yılı raporu için araştırmayı Ali Erol, Ali Özbaş, Aslı Alpar, Gözde Demirbilek ve Yıldız Tar yürüttü. Raporu ise derneğin Medya ve İletişim Program Koordinatörü Yıldız Tar yazdı.
2442 metin incelendi
Yirmiden fazla değişken ile yazılı basını inceleyen araştırma kapsamında 2442 metin incelendi. Bu metinlerin yaklaşık yüzde 56’sı (1366 metin) ulusal medyada yayınlanırken; yüzde 44’ü (1076 metin) yerel medyadaydı.
2018 yılı boyunca belirlenen anahtar kelimeler üzerinden ulusal ve yerel medyada yer alan 2442 haber, söyleşi ya da köşe yazısı mercek altındaydı. Metinlerin 164’ünde (yüzde 7) LGBTİ+’lar metnin konusu değildi, sadece isim olarak yer alıyordu. Bu haberler çıkartıldığında 2018 yılında toplam 2278 haber, söyleşi ya köşe yazısında LGBTİ+’lar yer aldı.
Metinlerin yarısında ayrımcı dil, nefret söylemi ya da önyargı yer alıyor
Araştırmanın genel sonucu 2018’de yazılı basında yayınlanan haber, söyleşi ya da köşe yazılarının neredeyse yüzde 50’sinin (1148) hak haberciliği ilkelerine uygun olduğunu ortaya koyuyor. Bütün metinlerin neredeyse yarısını oluşturan 1130 metinde ise LGBTİ+’ların temel hakları ihlal edildi, nefret söylemi ve/veya ayrımcı dil kullanıldı ya da metinlerin LGBTİ+’lara ilişkin önyargıları besleyen içerik tercih edildi.
Sadece 93 haberde hak ihlallerine karşı mücadele yöntemleri yer aldı
Rapora göre; hak haberciliği kapsamında değerlendirilen 1148 metnin büyük bir çoğunluğunda (671 metin, yüzde 58) sadece LGBTİ+’ların temel insan haklarına saygılı bir habercilikle yetinildi. Yine 2018’de hak haberciliği kapsamında değerlendirilen haberlerin yüzde 33’ünde (384 metin); yayınlanan bütün haberlerin ise sadece yüzde 16’sında LGBTİ+’ların yaşadığı ayrımcılık, nefret saldırısı gibi hak ihlallerini hak temelli habercilik ilkeleri çerçevesinde görünür kılındı. Sadece 93 haberde bu ihlallere karşı mücadele yöntemlerinden bahsedildi.
LGBTİ+ örgütlerinin görüş ve çalışmaları yazılı basında görünmez!
LGBTİ+ örgütlerinin LGBTİ+ haklarına ilişkin görüşleri 2018’de yazılı basında kendisine ancak 70 metinde yer bulabildi. Bu, hak haberciliği kapsamında değerlendirilen haberlerin yüzde 6’sını oluştururken, bütün haberlerin ise sadece yüzde 3’üne tekabül ediyor. Yazılı basında yer alan LGBTİ+ örgütlerinin LGBTİ+ haklarına ilişkin görüşlerinin yarısına yakınını ise Kaos GL Derneği’nin çalışmaları ve dernek temsilcilerinin basına verdikleri demeçler oluşturuyor.
Ayrımcı dil ve nefret söylemi
Hak haberciliği kapsamında değerlendirilmeyen haberlerin yüzde 85’inde (957); haber yoluyla cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği hak ihlaline yol açıldı. 2018 yılında 782 haber, söyleşi ve köşe yazısında LGBTİ+’lar ayrımcı bir dille temsil edildi. Bu, LGBTİ+’ları konu edinen bütün içeriklerin yüzde 34’ünü oluşturuyor. Bütün metinlerin yüzde 16’sına tekabül eden 383 metinde nefret söylemi tespit edildi. 123 metinde ise LGBTİ+ kişiler ya da dernek, kurum ve kuruluşları hedef gösterilerek nefret suçu işlendi.
603 metinde (LGBTİ+’ları konu alan metinlerin yüzde 26’sı) lezbiyen, gey, biseksüel, trans ya da interseks olmak “suç” gibi gösterildi. 381 metinde (yüzde 16) LGBTİ’ler “ahlaksız” olarak işaretlendi. Bu oranlar “sapkınlık”, “hastalık” ve “günah” olarak işaretlenmede ise şöyleydi:
*“Sapkınlık”: 344 metin, yüzde 15
*“Hastalık”: 249 metin, yüzde 10
*“Günah”: 313 metin, yüzde 13
Önyargı: Yanlış bilgiler ve genellemeler!
Hak haberciliği kapsamında değerlendirilmeyen haberlerin yüzde 99’unda (1121) LGBTİ+’lara yönelik önyargı tespit edildi. Önyargı başlığının alt kategorileri arasında LGBTİ+’lara ilişkin yanlış bilgiler ve stereotiplere hapsetme öne çıkıyor. 2018’de yazılı basında yüksek oranda LGBTİ+’lar hakkında yanlış bilgiler yer aldı. Bu yanlış bilgiler arasında örneğin bilimsel geçerliliği olmayan bazı iddialar, eşcinsellerin hepsinin çocukken tacize uğradığı gibi gerçekliği olmayan söylemler, trans geçiş sürecine dair genellemeler yer alıyor. Yıl boyunca 783 metinde (yüzde 35) LGBTİ+’larla ilgili yanlış bilgiler dolaşıma girdi. Yine, LGBTİ+’lar bütün haberlerin yüzde 37’sinde (852) stereotiplere hapsedildi.
Ulusal medyada 2018 yılında LGBTİ’lerin yer aldığı 1579 haber, söyleşi ve köşe yazısı yayınlandı. Yayınladıkları haber, köşe yazısı ve söyleşilerin ayrımcılık, nefret söylemi, önyargı veya LGBTİ’lere yönelik herhangi bir hak ihlali içerip içermediğine bakılmaksızın LGBTİ’leri sayfalarına taşıyan ilk 10 gazete şöyleydi:
*Cumhuriyet, 159 metin, yüzde 12
*Hürriyet, 148 metin, yüzde 11
*Yeni Akit, 111 metin, yüzde 8
*BirGün, 110 metin, yüzde 8
*Evrensel, 100 metin, yüzde 7
*Milliyet, 83 metin, yüzde 6
*Habertürk, 71 metin, yüzde 5
*Posta, 67 metin, yüzde 5
*Vatan, 41 metin, yüzde 3
*Şok, 34 metin, yüzde 3
Cumhuriyet: En çok haber yayınlayan gazete
Cumhuriyet gazetesinde 2018 yılında yayınlanan 159 haber, söyleşi ya da köşe yazısının 11 tanesinde LGBTİ+’ların sadece ismi geçti. LGBTİ+’ların metnin konusu olmadığı sadece isim olarak yer aldığı 11 tanesi çıktığında bir yıl boyunca Cumhuriyet gazetesi LGBTİ+’ların yer aldığı, 142’sini hak haberciliği kapsamında değerlendirilen 148 haber, söyleşi ya da köşe yazısı yayınladı.
Yeni Akit: Sistematik nefret!
.png)
Yeni Akit gazetesinde 2018 yılında yayınlanan tamamı LGBTİ+’lara yönelik hak ihlali ve/veya önyargı içeren 111 haber, söyleşi ya da köşe yazısı yayınladı. Yeni Akit gazetesinin bir yılda yayınladığı içeriklerin tamamında LGBTİ+’lara yönelik hak ihlali tespit edildi. 111 metnin tamamında cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcı dil kullanıldı. 97 metinde nefret söylemi yer aldı.
BirGün ve Evrensel hak haberciliğinde öne çıkıyor
BirGün gazetesinde 2018 yılında yayınlanan 110 haber, söyleşi ya da köşe yazısının 10 tanesinde LGBTİ+’ların sadece ismi geçti. LGBTİ+’ların metnin konusu olmadığı sadece isim olarak yer aldığı 10 tanesi çıktığında bir yıl boyunca BirGün gazetesi LGBTİ+’ların yer aldığı, 98’i hak haberciliği kapsamında değerlendirilen 100 haber, söyleşi ya da köşe yazısı yayınladı.
Evrensel gazetesinde 2018 yılında yayınlanan 100 haber, söyleşi ya da köşe yazısının 4 tanesinde LGBTİ+’ların sadece ismi geçti. LGBTİ+’ların metnin konusu olmadığı sadece isim olarak yer aldığı 4 tanesi çıktığında bir yıl boyunca Evrensel gazetesi LGBTİ+’ların yer aldığı; 95’ini hak haberciliği kapsamında değerlendirilen 96 haber, söyleşi ya da köşe yazısı yayınladı. Gazetede yer alan bir köşe yazısında LGBTİ+’lara ilişkin stereotipler yeniden üretildi.
İnternet ve sosyal medya da raporda yer alıyor
2018 yılı araştırmasında geçtiğimiz yıllardan farklı olarak internet medyası ve sosyal medya da yer aldı.
Kaos GL, 2018 yılı boyunca sosyal medya ortamları ile internet yayıncılığında cinsel yönelim, cinsiyet kimliği ve cinsiyet ifadesi ile LGBTİ varoluşlara yönelik ayrımcı yaklaşım, homofobik ve transfobik söylem içeren haber ve gelişmeleri aylık takibe aldı.
Medya çalışmaları kapsamında sosyal medya mecrasını izleyen Kaos GL, internet yayıncılığında dikkat çeken, sosyal medya ortamlarında öne çıkan Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans ve İnterseks (LGBTİ) odaklı homofobik ve transfobik nefret söylemi üreten ve yayan haberler ile mesajların sene boyunca takibini ve irdelemesel kaydını tuttu.
Çalışmanın sonuçları “Homofobik ve Transfobik Nefret Söyleminin İnternet Seyri” başlıklı “2018 Sosyal Medya Raporu” olarak yayınlandı. Raporun bir bölümü 2018 Medya İzleme Raporu’nun “İnternette Nefret Söylemi Takibi” başlıklı kısmında da yer aldı.
Araştırma yöntemi
Ajanspress tarafından günlük olarak süzülen haberler, oluşturulan ölçeğe göre tasnif edildi. Ölçeklendirmede metinler; başlık, yayınlandığı gazete, yayınlandığı sayfa, metnin konusu, metnin türü (haber, söyleşi ya da köşe yazısı) gibi teknik özelliklerin yanı sıra LGBTİ+ odaklı habercilik ve hak haberciliği kapsamında değerlendirildi.
Araştırma yöntemine göre bir metnin hak haberciliği kapsamında değerlendirilebilmesi için aşağıda sıralanan niteliklerden en az birisini taşıması gerekiyor:
*LGBTİ+’ların insan haklarına saygılı haber yapılmış
*LGBTİ+ örgütlerinin LGBTİ+ haklarına ilişkin görüşlerine yer verilmiş
*LGBTİ+ örgütlerinin diğer hak alanlarına ilişkin görüşlerine yer verilmiş
*Kaos GL’nin LGBTİ+ haklarına ilişkin görüşlerine yer verilmiş (Dernek ya da dernek adına konuşan bir kişinin görüşleri haberde çarpıtmadan yer almış)
*Kaos GL’nin diğer hak alanlarına ilişkin görüşlerine yer verilmiş (Dernek ya da dernek adına konuşan bir kişinin görüşleri haberde çarpıtmadan yer almış)
*LGBTİ+’ların yaşadığı ayrımcılık, nefret saldırısı gibi hak ihlallerini hak temelli habercilik ilkeleri çerçevesinde görünür kılmış
*Başarı hikayesi doğru biçimde aktarılmış
*LGBTİ+ örgütlerinin düzenlediği etkinlikler doğru bir biçimde görünür kılınmış
*LGBTİ+’lara yönelik insan hakları ihlallerine karşı mücadele yöntemlerinden bahsedilmiş
Hak haberciliği kapsamında değerlendirilmeyen metinler ise 3 ayrı başlıkta incelendi. Bu başlıklar sırasıyla şöyle: “Bu metin, konu edindiği LGBTİ+’ların temel hak ve özgürlüklerini ihlal ediyor mu?”, “Bu metin LGBTİ+’lara yönelik önyargıları besleyen içerikte mi”, “Görsel temsil”.
Bir metinde homofobik, bifobik ya da transfobik nefret söyleminin olması; LGBTİ+ kimlik ve varoluşların “hastalık”, “suç”, “günah”, “ahlaksızlık”, “sapkınlık” olarak tanımlanması; metnin dilinde ayrımcılık olması o metinde hak ihlalini tespit ederken kullanılan alt başlıklardan birkaçı.
Önyargı başlığında ise LGBTİ+’ların stereotipler üzerinden temsil edilip edilmediğine bakıldı. Bu başlık karikatürleştirme, marjinalleştirme gibi yöntemleri tespit edip görünür kılmayı amaçlıyor.
Raporun online haline ulaşmak için tıklayın.
Etiketler: medya
