Basın interseksleri yazmıyor: Adeta yok hükmünde!

26/10/2018 | Yazar: Yıldız Tar

İnterseks Farkındalık Günü dolayısıyla yazılı basında intersekslerin nasıl haber olduğunu inceledik.

İnterseks Farkındalık Günü dolayısıyla yazılı basında intersekslerin nasıl haber olduğunu inceledik: Çok az haber ve haberlerin hepsi dış haberler!

Fotoğraf: 2018 İstanbul LGBTİ+ Onur Yürüyüşü, Gözde Demirbilek/Kaos GL

Bugün 26 Ekim İnterseks Farkındalık Günü. Gün anlamını Boston’da 26 Ekim 1996 tarihinde gerçekleştirilen dünyadaki ilk interseks protestosundan alıyor. Dünya çapında bugün interseks haklarına ilişkin farkındalık etkinlikleri ile kutlanıyor.

Farkındalığın önemli bir kısmını medya oluşturuyor. Peki Türkiye’de yazılı basın interseksleri ne kadar görüyor?

Kaos GL Derneği, LGBTİ’lerin gazetelerde nasıl yer aldığına ilişkin 2017 Medya İzleme Raporu’nu bu sene başında yayınladı. Raporda, yerel ve ulusal medyada temsilin yanı sıra gazetelere özgü veri ve yorumlar da yer alıyor. Raporda intersekslerin yazılı basında nasıl temsil edildiği şöyle anlatılıyor:

İnterseksler basında neredeyse yok!

“Her ne kadar “LGBTİ” ifadesinin kendisi tek bir kimliği işaret ediyor gibi algılansa da; yazılı basında lezbiyen, gey, biseksüel, trans ve interseks çeşitliliğinin ne ölçüde temsil edildiğine ayrıca odaklandık.

“Bir yıl boyunca üretilen 2388 içeriğin büyük bir çoğunluğunda genel olarak LGBTİ ifadesi kullanıldı. LGBTİ toplumunun içinde en görünmez gruplar ise biseksüeller ve intersekslerdi. Medyada intersekslere ilişkin sadece 31 metin yer aldı. Biseksüeller ise sadece 158 metinde yer aldı.”

2018’de bu durum değişti mi?

Yazılı basında interseksler 2018’de de görünmezdi. Kaos GL’nin devam eden medya izleme çalışmasından interseks haberlerini Farkındalık Günü dolayısıyla okurlarımızla paylaşıyoruz.

1 Ocak’tan bugüne kadar yazılı basını incelediğimizde intersekslerin konu edinildiği, sadece bir kısaltmanın açık hali yazılırken adını geçirmeyip haberine interseksleri taşıyan sadece 8 içerik tespit edebildik. Bu içeriklerin beşini haberler, üçünü ise köşe yazıları oluşturdu. Beş haberin tamamı da gazetelerin “dış haberler” sayfalarında yayınlandı ve çeviri haberlerdi. Haliyle basın Türkiye’deki intersekslere ve mücadelelerine hiç yer vermedi.

2018’de yayınlanan haberler ise şöyle:

“Nijerya’da interseks olmak” haber ancak Türkiye’de interseks olmak haber değil!

14 Haziran’da Yurt gazetesinde “Nijerya’da interseks olmak” başlıklı haberde Musbahu’nun hikayesi anlatılıyor. BBC’den Türkçe’ye çeviri haberde ayrıca interseksler hakkında bilgiye de yer veriliyor. Haber, interseks olmayı ‘sıradışı’ bir olgu olarak sunuyor, seçilen anlatılarda interseks olmaya dair sadece ve sadece “mutsuzluk, dünyanın yıkılması, şaşkınlık” gibi duygulara yer veriliyor. Haber kurgusu ve içeriği itibariyle intersekslerin yaşadığı zorluk ve ayrımcılığı hak haberciliği dili ile vermek bir yana, intersekslerin temel insan haklarından hiç bahsetmiyor.

Almanya’da “üçüncü cinsiyet” mi?

Bu seneden interseksleri konu edinen iki diğer haber 17 Temmuz tarihli. Cumhuriyet ve Şok gazeteleri Almanya’da pasaportların ikili cinsiyet dışında bir seçeneği de içermesini sayfalarına taşıyor.

Şok gazetesi yaptığı çok kısa haberde pasaportlarda artık ‘interseks’ seçeneğinin de olacağını yazıyor. Ancak verilen bilgi yanlış. Almanya’daki düzenleme ile interseksler pasaportlarına ‘divers’ (çeşitli) yazdırabiliyor.

Cumhuriyet gazetesi de bu bilgi yanlışını sürdürüyor ve düzenlemenin “erkek veya kadın olduğuna karar veremeyenlere” yardımcı olacağını öne sürüyor.

Peki aslında Almanya’da ne oldu?

KaosGL.org’un çevirisiyle Londra Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğretim görevlisi Gritje Baars, Almanya’nın yeni interseks yasasını şöyle anlatmıştı:

“Geçtiğimiz Ekim ayında, Almanya Anayasa Mahkemesi nüfus idaresi kayıtlarında ve birçok başka kurumun belgelerindeki cinsiyet kutucuklarının yalnızca K ve E seçeneklerini içerdiğini; bu yüzden interseks kişilerin “olumlu cinsiyet tanınması hakkı”nın ihlal edildiğini fark etti. Böylelikle interseks aktivistler ve ilerici avukatlar tarafından ‘devrim’ sayılan karar, Alman Parlamentosu’nun yasalara üçüncü bir cinsiyet eklemesini ya da cinsiyet kaydının tamamen ortadan kaldırılmasına hükmediyor. Bu gelişme üzerine geçen hafta Bakanlar Kurulu, kanunda bir taslak değişiklik yaparak ‘çeşitli’ anlamına gelen (diverse) bir üçüncü cinsiyet kategorisini kabul ettiler.

“Peki, bu üçüncü cinsiyet ne koşullarda kimlere tanınacak? Tüm cinsiyet çeşitliliklerini yeterince kapsıyor mu?” Bu detaylar çerçevesinde yasayı derinlemesine incelediğimizde aslında durumun ilk anda uyandırdığı sevince yer vermeyecek denli kötü olduğunu görebiliyoruz. Birçok interseks çocuk ve yetişkin bu yasayı memnuniyetle karşılayıp en kısa zamanda ‘divers’ olma girişimlerine başlasalar da, yeni düzenleme OII Germany, TrIQ, BV Trans* gibi örgütler tarafından oldukça eleştirildi.”

“Yasanın interseks kişilerce en çok tepki çeken bir diğer özelliğiyse, genital mutilasyon konusunu görmezden geliyor olması. 2018’de Alman hükümeti koaslisyon kararıyla, çocuklara genital operasyonu yalnızca çocuğun hayatını etkileyen durumda izin verilmesi konusunda anlaşmıştı. Fakat bu konu da yeni yasa ile göz ardı ediliyor. Birçok interseks insan hakları savunucusunun endişeyle, ailelerin üçüncü cinsiyeti seçip çocuğu ‘ötekileştirmek’ yerine genital mutilasyon (genital ‘normalleştirme’) seçeneğine yöneleceğini söylüyor.

Bu sefer de Hollanda ve pasaportlar haber oldu ama nasıl?

İntersekslerle ilgili son haberler ise Ekim ayından. 21 Ekim’de Milliyet ve Vatan gazeteleri Hollanda’da ilk kez bir kişinin cinsiyetsiz pasaport alabilmesini sayfalarına taşıyor. Her iki gazete de ajanslardan aldığı haberde interseks Leonne Zeegers’ın pasaportuna kadın ya da erkek yerine X yazdırma mücadelesini çok az arka plan bilgisi vererek haberleştiriyor. Haberlerde interseks kavramı için ise “cinsiyetler arası” diye açıklama düşülüyor. Bu açıklamanın kaynağının ne olduğu ise muamma!

Sonuç niyetine: İnterseksler haberlerde yok, bilgiler yanlış ve hep “dışarlıklı” bir mesele!

2018 yılında konusu interseksler olan haberleri incelediğimizde ortaya üç önemli sonuç çıkıyor:

*İnterseksler çok az haberde konu ediniliyor. Çoğu zaman interseks kelimesi sadece LGBTİ ya da LGBTİ+ kavramları açık halde yazıldığında geçiyor.

*İntersekslerin konu edinildiği sınırlı sayıdaki haberde ise, dünyadaki gelişmeler çok kısaca yer alıyor. Türkiye’de intersekslerin yaşadıkları ve mücadeleleri yazılı basında yer almıyor. İnterseks olmak “bizden” bir mesele olarak değil de “dışarıdan” bir mesele olarak temsil ediliyor.

*İnterseks kimliğine dair yazılı basında bilgisizlik öne çıkıyor.

Her ne kadar medya izleme sonuçları sadece yazılı basına dair veriler sunsa da genel anlamıyla medyada intersekslerin “yok hükmünde” olduğunu söyleyebiliriz. Umarız ki İnterseks Farkındalık Günü vesilesiyle daha fazla interseks hikayesini okuyabiliriz. İntersekslerin kendi kelimeleriyle kendi hikayelerini, hayatlarını anlatmalarının haber değeri taşıdığı günler dileğiyle İnterseks Farkındalık Günü kutlu olsun!

Etiketler: medya