17/05/2011 | Yazar: Nevin Öztop
Birleşmiş Milletler, cinsel yönelim ve cinsiye
Birleşmiş Milletler, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliğine yönelik yaygın ayrımcılığa dair büyük endişeler taşıyor.
Birleşmiş Milletler, her türlü ayrımcılıkla mücadele yolunda emin adımlarla devam ediyor. Geçmiş yıllarda, ırk ve cinsiyete bağlı ayrımcılığın yanı sıra, bireyin sağlık durumuna, engelli oluşuna ve dini inançlarına yönelik ayrımcılığa büyük dikkat çekildi. Son dönemlerde ise, Birleşmiş Milletler, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliğine yönelik yaygın ayrımcılığa dair büyük endişeler taşıyor.
Lezbiyen, Gey, Biseksüel ve Transgender (LGBT) bireyler, homofobi, cinayet, tecavüz, keyfi gözaltı, iş yerlerinde ayrımcılık ve barınma/sağlık alanlarında hizmete erişim konuları dâhil olmak üzere sayısız insan hakkı ihlallerine maruz bırakılmaktadır. Yasalar, eşcinselliği 70’i aşkın ülkede suç kabul etmekte ve milyonlarca insanı gözaltına alınma, hapse atılma ve bazı durumlarda idam edilme riskiyle karşı karşıya bırakmaktadır. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, İnsan Hakları Yüksek Komisyonerliği ve çeşitli BM organlarının merkez birimleri, tüm dünyayı eşcinselliği suç olmaktan çıkarmaya ve bireyleri cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılık ve şiddetten koruyacak önlemleri almaya davet ediyor.
Rolü, devletlerin imzaladıkları uluslararası insan hakları sözleşmelerinden doğan görevlerine uyumlarını izlemek olan BM insan hakları sözleşme merkezleri, devletlerin, mevcut anlaşma hükümleri altında bireyleri cinsel yönelim temelli ayrımcılık ve şiddetten koruma hususunda sorumlu olduğunun altını çizmiştir. Benzer şekilde, BM İnsan Hakları Konseyi tarafından atanmış özel raportörler, bağımsız uzmanlar ve çalışma grupları, insan hakları ihlallerine LGBT’lerin ne kadar açık ve korunmasız olduğuna yönelik düzinelerce rapor, beyan ve çağrı düzenlemiş ve devletleri ayrımcılık içeren kanun ve politikalarını feshetmeye çağırmıştır.
Üst Düzey BM Yetkilileri
“Eşcinselliği suç sayan yasalar, lezbiyen, gey, biseksüel ve transseksüel bireylerin asli insan haklarına yönelik büyük bir tehdittir ve söz konusu bireyleri tutuklanmaya, gözaltına alınmaya ve bazı durumlarda işkence ve idam cezasına maruz bırakmaktadır. Çoğunlukla bu cezalandırmalar, sivil, politik, ekonomik ve kültürel alanlardaki insan haklarına erişimi etkileyen geniş yelpazeli bir ayrımcılık yaptırımını da beraberinde getirmektedir. Aynı zamanda biliyoruz ki cezalandırmalar, damgalanmaya önayak olmakta ve homofobi, hoşgörüsüzlük ve şiddet iklimine katkı sağlamaktadır.”
- BM İnsan Hakları Yüksek Komisyoneri, Navi Pillay, 1 Şubat 2011
“Devletleri, erkeklerle seks yapan erkeklerin, lezbiyenlerin ve transgender bireylerin damgalanmasının ve ayrımcılığa uğramasının önüne geçecek adımlar atmaya davet ediyorum. Devletler aynı zamanda, insan haklarına saygı gösterilmesi ve HIV’in önlenmesi, tedavi edilmesi, itina edilmesi ve desteklenmesi imkânlarına erişimi sağlamak için gerekli olan sosyal ve yasal ortamı oluşturmalıdır.”
- UNAIDS Direktörü, Michel Sidibé, 17 Mayıs 2010
“Birleşmiş Milletler’in kuruluş temellerinden biri, ırkına, rengine, cinsiyetine, diline, dinine, milletine, doğumuna ve diğer statülerine bakılmaksızın her insanın sahip olduğu onur ve değere olan inancımızdır. Ayrımcılığın her şekli, bu kuralı baltalamaktadır. Bu, HIV/AIDS meselesine dokunmayı zorlaştırmaktadır; erkeklerle seks yapan erkeklerin damgalanması ve uyuşturucu madde bağımlılarının hasarı engelleyen hizmetlerden mahrum kalmaları, alınması gereken önlem ve sağlanması gereken tedavi hizmetlerini engellemektedir.”
- BM Gelişim Programı Yöneticisi, Helen Clark, 10 Aralık 2009
“Dünya Sağlık Örgütü, 17 Mayıs 1990’da eşcinselliği “Uluslararası Hastalık Sınıflandırması”ndan çıkardı. Bu, ileriye doğru atılmış önemli bir adımdı. Ancak 20 yıl sonra bile, eşcinsellere yönelik damgalama ve ayrımcılık hala devam etmekte ve sağlık hizmetlerine erişimi sınırlayıp sağlık programları dışına itilmeye sebep olmaktadır.”
- Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü, Margaret Chan, 8 Nisan 2011
BM İnsan Hakları Bağımsız Uzmanları
(BM İnsan Hakları Konseyi tarafından görevlendirilmiş özel raportörler ve diğer uzmanlar)
“Karşılıklı rızaları olan yetişkinler arasındaki eşcinsel davranışları suç sayan yasaların varoluşu ve bu davranışlardan dolayı suçlanan bireylere yönelik ceza uygulamaları, Uluslararası Sivil ve Siyasi Haklar Anlaşması’nda öne çıkan özel hayat ve özgürlük haklarını ihlal etmektedir.”
- BM Çalışma Grubu tarafından “Keyfi Gözaltı”na dair kabul edilen fikir, 2 Şubat 2007
“Özel Raportör, süreğen aşağılama kampanyaları ve lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender haklarının karşı karşıya geldiği şiddet dolu tehditler hususlarında büyük endişe taşımaktadır.”
- İnsan hakları savunucularının durumuna dair BM Özel Raportörü raporu, 30 Aralık 2009
“Cinsiyet temelli şiddet, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılık ile birleştiğinde daha da ağır hale geliyor. Cinsel azınlıklara yönelik şiddet artış göstermektedir ve insan haklarının kalan son hududu diyebileceğimiz bir karşı duruş göstermemiz oldukça önemlidir.”
- Kadına yönelik şiddet üzerine BM Özel Raportörü’nün rapor sunumları, 10 Nisan 2002
“Her ne kadar farklı olsalar da bölgesel ve ulusal özellikler ya da tarihi, kültürel ve dini pratikler, devletleri, insan haklarını ve asli özgürlükleri korumak ve desteklemek ve söz konusu korumayı evrensel bir şekle uygulamak ve saygı duyulmasını sağlamak görevlerinden muaf tutmamaktadır.”
- BM insan hakları vekâlet-sahiplerinin (insan hakları savunucuları; ırkçılık, ırksal ayrımcılık, yabancı düşmanlığı ve bağlantılı hoşgörüsüzlük; kadına yönelik şiddet; ve her bireyin fiziksel ve zihinsel sağlık hizmetlerine maksimum erişim hakkına dair) ortak açıklaması, 23 Şubat 2007
“Ayrımcılık temelleri arasında bir hiyerarşi söz konusu olamaz.”
- Din ve inanç özgürlüğü üzerine BM Özel Raportörü raporu, 7 Şubat 2008
BM Genel Sekreteri
“Vidan sahibi kadın ve erkekler olarak, ayrımcılığın geneline ve özelde cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılığa karşı çıkıyoruz. Bireyler cinsel yönelimleri sebebiyle saldırıya uğradıkları, istismarla karşılaştıkları ya da hapse atıldıkları zaman, sesimizi yükseltmeliyiz. Bugün birçok ulus, asli hakları ve özgürlükleri garanti altına alan modern anayasalara sahip. Ancak eşcinsellik, 70’i aşkın ülkede bir suç olarak kabul ediliyor. Bu kabul edilir bir durum değildir. Evet, sosyal davranışların derinlerde yattığının farkındayız. Evet, sosyal değişimin zamanla geldiğini de biliyoruz. Ancak şu konuda bir kafa karışıklığına izin verilemez: kültürel tutumlar ve evrensel insan hakları arasında bir gerilim söz konusu olduğunda, haklar öne çıkmalıdır. Kişisel karşı çıkışlar ya da toplumsal reddedişler, yakalama, gözaltına alma, hapse atma, tacizde bulunma ve işkence uygulama pratiklerinin hiçbiri için mazeret olamaz.”
- BM Genel Sekreteri, BAN Ki-Moon, 10 Aralık 2010
“Bütün insanlar özgür; onur ve hakları yönünden eşit doğarlar.”
- İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (Madde 1)
“Lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender bireyler dâhil olmak üzere, gözaltında olan bireyler arasındaki belirli gruplar, çifte ayrımcılığa ve korunmasızlığa maruz kalırlar.”
- İşkence ve diğer zalim, insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele ve cezalandırmalara dair BM Özel Raportörü raporu, 9 Şubat 2010
“Uluslararası insan hakları yasaları, cinsiyet, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelinde ayrımcılık karşıtlığını ve eşitlikçiliği garanti altına almaya devletleri zorunlu kılar.”
- Teröre karşı mücadele ederken, insan haklarını koruma ve destekleme üzerine BM Özel Raportörü raporu, 3 Ağustos 2009
“Sağlığa eşit erişim yaklaşımları, devletlerin, karşılıklı rıza ile yapılan hem-cins davranışları suç olmaktan çıkarmalarını ve cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılığa yol açan yasaları feshetmelerini zorunlu kılar. Ancak bunlar yerine getirilirse sağlığa erişim haklarının gerektirdiği görevler yapılmış ve söz konusu hakkın tam anlamıyla kullanımı için gereken ortam oluşturulmuş olur.”
- Her bireyin fiziksel ve zihinsel sağlık imkânlarına maksimum erişimi hakkına dair BM Özel Raportörü raporu, 27 Nisan 2010
BM İnsan Hakları Anlaşma Birimlerinin, Devletler İçin Hazırladığı Yasal Kılavuz
“Devlet birimleri, bireyin cinsel yöneliminin Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Anlaşması’nı idrak etmenin önünde bir engel olmadığının garantisi olmalıdır. Buna ek olarak, cinsiyet kimliği, yasak olan ayrımcılık temellerinden biri olarak tanınmıştır.”
- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar BM Komitesi, Genel Yorum No. 20, 2009
“Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Anlaşması, cinsel yönelim temelli her türlü ayrımcılığı, işe alım ve çalışma hayatı süreçlerinde yasaklamaktadır.”
- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar BM Komitesi, Genel Yorum No. 18, 2005
“Sözleşme, sağlığa ve sağlığın belirleyici etmenlerine erişim hususunda her türlü ayrımcılığı yasaklar.”
- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar BM Komitesi, Genel Yorum No. 14, 2000
“Uluslararası Sivil ve Siyasi Haklar Anlaşması’nın 26. Maddesi kapsamında her türlü ayrımcılığın yasaklanması, cinsel yönelim temelli ayrımcılığı da kapsamaktadır.”
- BM İnsan Hakları Komitesi, “X v. Kolombiya” davası kararı, 2007
“Devletler, 18 yaş altındaki her bireyin, Anlaşma’da belirtilen “ırk, renk, cinsiyet, dil, din, politik ve diğer fikirler, ulus, etnik veya sosyal orijin, mülk, engellilik, doğum ve diğer statü” ayrımcılık temellerinden uzak olarak haklarından yararlanmasını sağlar. Bu temeller, yetişkinlerin cinsel yönelimlerini ve sağlık statülerini de kapsar.”
- “Çocuk Hakları” üzerine BM Komitesi, Genel Yorum No. 4, 2003
“Devletler, İşkence Karşıtı Sözleşme’de sözü edilen görevlerden yola çıkıldığında, bütün yasaların bireylerin cinsel yönelimleri veya transgender kimlikleri fark etmeksizin uygulanmasını sağlar.”
- İşkence Karşıtı BM Komitesi, Genel Yorum No. 2, 2008
“Kadına yönelik cinsiyet ve toplumsal cinsiyet temelli ayrımcılık, kadınları etkileyen ırk, etnisite, din veya inanç, sağlık, statü, yaş, sınıf, kast, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği gibi diğer faktörlerle ayrılmaz bir şekilde bağlantılıdır.”
- BM Kadına Yönelik Ayrımcılıkla Mücadele Komitesi, Genel Önerge, No. 28, 2010
BM Birimleri Tarafından Hazırlanmış Kılavuz
“Karşılıklı rıza çerçevesinde yetişkinler arası cinsel davranışları yasaklayan Ceza Yasaları, feshedilme amacıyla gözden geçirilmelidir.”
- Uluslararası HIV/AIDS ve İnsan Hakları Kılavuzu, OHCHR ve UNAIDS, 2006
Erkeklerle seks yapan erkekler ve transgender bireyler, dünya çapında sosyal dışlanmaya ve eşitliğe erişimde zorluklara maruz kalmaktadır. Söz konusu bireylerin bütünlükçü sağlık potansiyellerinin farkına varmaları, hem-cins birliktelikleri ve cinsel/cinsiyetsel çeşitliliği suç sayan bazı yasaların sınırlandırmasına uğramaktadır.”
- Erkeklerle Seks Yapan Erkekler ve Transgender Gruplarda HIV ve Diğer Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Önlenmesi ve Tedavi Edilmesi raporu, Dünya Sağlık Örgütü, 2008
“Devletler, parlamenterlerin, polisin, savcıların ve adalet bakanlığı çalışanlarının, HIV epidemiyolojisi hakkında ispat-temelli bilgilerle donatılmasını ve erkeklerle seks yapan erkeklere ve transgender bireylere yönelik cezalandırıcı yasa, politika ve pratiklerin insan hakları etkileri ve sakıncalı kamu sağlığı konularında hassaslaştırılmasını sağlar.
- Asya ve Pasifik’te Erkeklerle Seks Yapan Erkekler ve Transgender Bireyler Arasında Yasal Ortamlar, İnsan Hakları ve HIV Etkisi: Eylem Gündemi, UNDP 2010
Daha fazla bilgi için:
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Ofisi (OHCHR)
United Nations, New York, NY 10017
E-mail: LGBTHumanRights@un.orgEtiketler: yaşam, dünyadan
