Saklı Zevkler

En son ne zaman sakat bir çiftin televizyonda seks yaptığını ya da ana akım medyada sakat bir insanın ‘cesur’ ya da ‘acıklı’ olmanın dışında tanımlandığını gördünüz? Sakat cinselliği tabudur, ancak inkâr etmek, onu hiçbir zaman ortadan kaldırmamıştır.

 

Herkes gibi sakat insanlar da yakın ilişkiler kurmak isterler. O hâlde, neden toplum onların cinselliğini görmezden gelmek, inkâr etmek ya da klişelerle tanımlamak için bu kadar hevesli görünüyor?

 

Geçen sene, süpermarkette bir yabancı Karen Shook’a yaklaşmıştı. “Bana tekerlikli sandalyede olduğum için hâlâ seks yapıp yapamadığımı sordu” diyen Shook, olayı hatırlayınca gülüyor: “Ona, fren yaptığım sürece evet, dedim. O da kaba olduğum için beni azarladı”. Karen gibi sakat olan Elena da, bir taksi şoförüyle yakınlardaki karşılaşmasını hatırlarken gülüyor: “Beni evime götürürken dayanamayıp ‘Sen bir lezbiyen olmalısın. Tekerlikli sandalyede olduğuna göre erkeklerden hoşlanıyor olamazsın’ dedi”.

 

Shook’un da belirttiği gibi, sakatların cinsellikleri -ya da daha yaygın anlaşılan biçimiyle olmayan cinsellikleri- söz konusu olduğunda, insanlar tuhaf biçimde dar fikirli oluyorlar. Görünen o ki, bizim rötuşlanmış toplumumuz, bilinçli olarak ya da bilinçsizce, yalnızca fiziksel olarak mükemmel olanların düzüşebileceğini kabul etmek istiyor. Yaygın görüş, sakat insanların seks yapmadığı yönünde. Yaşlı insanların ve belirli bir yaşa gelmemiş olanların durumunda olduğu gibi, onların güvenli yataklarında yalnız olduklarına inanmayı yeğliyoruz. Kendisinde ilerleyen hareket bozukluğu olan Dipa, “Halkın görüşü, sakatlığı olanların aseksüel ve yalnızca yıkanmaya, beslenilmeye gereksinim duyan insanlar olduğu yönünde” diyor. “Yeti yitimi olan insanlar, çocuklar gibi bakım ister; çocuk durumuna düşersiniz ve insanlar, çocukların cinselliği olan varlıklar olduğunu görmek istemezler”. En son ne zaman sakat bir çiftin televizyonda seks yaptığını ya da ana akım medyada sakat bir insanın ‘cesur’ ya da ‘acıklı’ olmanın dışında tanımlandığını gördünüz? Sakat cinselliği tabudur, ancak inkâr etmek, onu hiçbir zaman ortadan kaldırmamıştır. Bazıları, cinsel hayatı inkâr ederek, sakat insanların bütün insan haklarını inkâr ettiğimizi ileri sürüyorlar.

 

Cinsel ilişki isteyen sakat insanlar, yalnızca seks yapmadıklarına dair algıyla karşılaşmazlar. Pratikte sorunlar vardır. Bir çift, ilişki kurabilmek için öncelikle bir araya gelmelidir. Ulaşım ve buluşma sorunu, sakat insanları sosyalleşmek için dışarı çıkmaktan -parasızlık gibi- vazgeçirebilir. Genellikle çevrelerindeki kurulu hayat düzeni, sakat insanların ilişki kurmalarına ve seks yapmalarına karşı gizli bir ittifak içinde gibidir.

Görme engelli olan Ron, uzman bir randevu ajansından yararlanıyor. Sıradan randevu ajanslarını denediğini, ama onların sakat insanları kabul etmediklerini belirtiyor. Bakım kurumlarında yaşayan sakat insanların özel hayatlarının olmaması sorun teşkil edebiliyor. Personel, yatak odalarına haber vermeden giriyor. Bazı Hıristiyan evlerinde, yatak odalarına sadece oturanların eşlerinin girmesine izin veriliyor ve evlerinde yaşayan sakat insanlara karşı akrabalar aşırı korumacı olabiliyorlar. Diğer eş giydirmek, yıkamak ve tuvalete götürmek zorunda olduğu zaman, eşleri tarafından bakılanlar için cinsel cazibeyi sürdürmek zor olabiliyor. Doyurucu bir cinsel ilişkiyi sürdürmek için gerekli olan seçme hakkı ve yönetim, her zaman mümkün olmuyor.

 

Seks ve ilişkiler konusunda sakat insanlara yönelik kolayca ulaşılabilen uzman tavsiyesi pek az bulunuyor. Son birkaç yıl içinde, en azından iki yardım hattı kapandı. Bunlardan biri olan Regard, sermayesi tükendiği için; ikincisi, yani Spod, personel ve nakit sorunları yüzünden kapandı. Daha genel amaçlı yardım hattı hizmetleri ise her zaman işe yaramıyor. Serebral palsili[1] olan Elena, ilişkiyle ilgili sorunlarını konuşmak üzere ulusal bir yardım derneğini aramasından bahsediyor. Burada, telefona yanıt veren kişi de serebral palsilidir, ama önerisi tuhaf biçimde pek sıcak olmaz: “Evlenmem gerektiği ve eğer çocuk istersem derhal IVF tedavisine başlamam gerektiği söylenildi. Çok üzülmüş olarak telefonu kapadım”.

 

Simon Barnes, omurilik zedelenmesi yüzünden yirmi bir yaşında sakat kaldı. Kazadan önceki birkaç yıl boyunca aktif cinsel hayatı vardı. Barnes, “Artık tohumlarınızı yayamıyorsanız, erkekliğinizin bir kısmı elinizden alınmıştır” diyor. “Fakat bu, cinsel dürtülerinizi ortadan kaldırmaz”. Barnes, şanslı olduğunu söylüyor. Başlangıçta, nasıl tatmin olacağı konusunda zihni karışıktır: “1984 yılıydı ve o zaman şimdi olduğu gibi psikolojik danışmanlık yoktu”. Fakat Barnes’in, ona işi öğrettiğini söylediği, hastanede tanıştığı bir hemşire ile ilişkisi olur. “Farkına vardım ki, cinselliğimin bir kısmını eskiden olduğu gibi yaşayamıyordum, ama hâlâ büyük bir kısmını yaşayabiliyordum. Sakat olmayan birçok adamın kıymetini bilmediği öpüşme, sarılma ve okşamanın zevkleriyle tanıştım”. Diğerleri, tavırları nedeniyle ya da danışmanlık almadıkları için o kadar şanslı değildi. Barnes, “Hastanede tanıştığım bazı adamlar, bir daha asla yakın ilişki kurmamaya karar verdiler” diyor. “Ve yirmi yıl sonra, bu karara bağlı kaldıklarını biliyorum”.

 

The Outsiders yardım derneği, benzerinin olmadığına inanıyor. Dünyanın her yerinde üyeleri var ve internette, kitaplarda ve kaynak paketlerinde onlardan bahsediliyor. Derneğin kurucusu Tuppy Owens, Outsiders’ı 1979’dan beri yönetiyor ve hâlâ kendilerinin yaptığı işi yapan, yani cinsellik ve sakatlık hakkında açıkça konuşan hiç kimseyi tanımıyor. İngiltere şubeleri, ilişki sorunlarını görüşmek üzere düzenli olarak toplanıyorlar. Dernek, bilgi ve kitap sağlıyor; sosyal aktiviteler düzenliyor. Aynı zamanda, “Hamileyim ve sakatlığım var” ya da “Travestiyim ve anlayışlı bir kadına ihtiyacım var” gibi sorulara değinilen bir pratik öneriler sayfasının da bulunduğu bir web siteleri var.

 

Elena, Outsiders’ın hayatını değiştirdiğini söylüyor: “Partnerimden ayrıldıktan sonra bu sene organizasyona yeniden katıldım. Kesinlikle hiç özgüvenim kalmamıştı. Nisandan bu yana kuzey Londra’da, Outsiders’da çalışıyorum. Derneğin promosyonu olan kartpostallar için modellik yaptım. Kendime güvenimi geri kazandım ve olmak istediğim insana dönüştüğümü hissediyorum”.

 

Owens’a göre sakatlıkla ilgili diğer kurumlar, birçok nedenle seks konusunda çekingenler: “Bu yıl, birleşmek için otuz iki yardım derneğine yazdım ve bir teki bile kesin bir evet yanıtı vermedi. Hepsi çok temkinli. Cinsellik konusundan söz ettiğimiz için şüpheli olduğumuzu varsaydıklarını düşünüyorum”. Owens, bu çekingenliğin kötü reklama neden olma kaygısını yansıttığından kuşkulanıyor. Ancak sakatların ihtiyaçlarını temin edenler, ne tür resmî tedavi yolu ve yardım sağlanması gerektiğini belirlemek zorundalar. Hollanda’da devlet tarafından desteklenen SAR, sakat insanlara hayat kadınlarıyla ilişki kurma imkânı sunuyor. Yasal ve ahlaki hava, İngiltere’de bunu zorlaştırıyor.

 

Sakatlara yönelik hizmetler sunan Leonard Cheshire’ın bir “kişisel ilişkiler politikası” var. Derneğin kalite ve standart danışmanı olan Ann Smyth şöyle diyor: “Bunlar, sakat insanların ilişkilerini sürdürmesini ve partner arayanların ilişkiye başlamalarını sağlıyor”. Smyth’e göre uygulamada “Bu politika, bir eşcinselin gey kulübüne ulaşımını sağlamak anlamına gelebilir ya da aynı kurumda yaşayan bir çift için iki kişilik yatak tedarik edilmesi söz konusu olabilir. Hatta sakat bir insanın kıyafetlerini çıkarmak ve onları bedenen cinsel ilişki pozisyonuna getirmek bile gerekebilir. Bununla birlikte, yalnızca özel bir personelin bu işi üstlenebileceğini vurgulamam gerek”. Smyth, açık konuşmanın gerekli olduğunu söylüyor. “Sakatlık ile cinsellik yokmuş gibi davranmaya son vermenin zamanı geldi”.

Leonard Cheshire arkadaşlık, cinsel eğitim, mastürbasyon ve hayat kadınlarıyla ilişkiler gibi ilişki ve cinselliğin bütün yönlerini içeren bir kaynak paketinden bahsediyor. Hayat kadınlarıyla ilişkiler, katı kurallara bağlı. Bir personel elemanı, talep üzerine hayat kadınını arayabilir ya da müşteriyi randevu yerine götürebilir. Ancak buluşma, Leonard Cheshire’ın tesislerinde gerçekleşemez ve personel elemanı karşılık kabul edemez. Ahlaki nedenlerle itirazı olan personel elemanları, böyle görevleri reddedebilirler.

 

Herhâlde sağlıklı bir cinsel yaşamla birlikte düşünülmesi en zor olan dezavantaj, sakatlığı öğrenmektir. Cinsellik danışmanı Victoria McKenzie, asıl sorunun irade olduğunu söylüyor. McKenzie, “Cinsellik bir ayrıcalık değil, haktır” diyor. “Buna karşın, öğrenme güçlüğü olan kişiler, cinselliğin bir tercih meselesi olduğunu ve sonuçlar doğurduğunu anlamalılar. Bu insanların birçoğu, özellikle kadınlar, cinsel istismara uğruyorlar. Kâr amacı gütmeyen bir acentede çalıştığım New York’ta, bölge başsavcısının ofisi tarafından, öğrenme güçlüğü olan kadınların yüzde doksanının on sekizinci doğum günlerine gelmeden önce cinsel istismara uğradıkları tahmin ediliyordu. Biz, karar verme yeteneğini ölçmek için bir araç oluşturduk. Onların cinsel hayat konusunda herkesle aynı haklara sahip olmalarını, ama sömürülmediklerini bilmek istiyorduk”. Çoğu zaman süreç, korunma ya da hamilelik konusundaki tavsiyelerle sona eriyordu. Bazen ilişki, bir komitede görüşülüyordu. İstismar ihtimali görülürse, müşterilerin yalnız bırakılmamasını temin etmek gibi önlemler alınıyordu.

 

Yine de, genele dair konuşursak, seks ve sakatlık hâlâ tabudur. Owens, bakıcılara sakatlardan eğlenceyi esirgememeyi öğretmenin tek çare olduğunu söylüyor.

Fren yapmayı hatırlamak da işe yarayabilir.

 

---