Türkiye’de Bireysel Dindarlık Gelişiyor

 
Halen Sivas, Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü’nde öğretim üyesi olarak çalışan Yrd. Doç. Dr. Nebahat Göçeri’nin Çukurova Üniversitesi’nde öğretim üyesi iken başladığı ve üniversiteden ayrılmasına neden olan araştırması kitaplaştı. Kelebek Kanatlı Kadınlar adıyla yayımlanan araştırma, Türkiye’de yaşayan insanların dindarlıkları ve din düşüncelerindeki değişimin sanılanın çok ötesinde olduğunu gösteriyor.
 

Göçeri, 2006 yılında Çukurova Üniversitesi’nde çalışırken başladığı araştırmasında üniversite gençliğinin kadına ilişkin dinî bilgilere dayalı dinî ve dünyevî görüş oluşturma düzeylerini ortaya çıkarmayı amaçlamış. Ancak çalışmanın yayımlanabilmesi için Göçeri’nin Çukurova Üniversitesi’nden ayrılması gerekmiş.

Başlangıçta araştırma için izin veren Çukurova Üniversitesi yönetimi, çalışma başladıktan iki hafta sonra kendi verdiği izni iptal ederek araştırmayı yasaklamış ve veriye el koymak istemiş.  Araştırma için “Radikal İslamcı grupların üniversitede zemin yoklaması araştırması” yaptığı gerekçe gösterilerek araştırmacının “haddinin bildirileceği” kendisine ifade edilmiş.
Oysa araştırmanın amacı, İslam dininin kaynakları olan Kur’an-ı Kerim’de ve Hz. Muhammed’in Hadislerinde/ Peygamber Sünneti’nde yer alan kadına dair dinî bilgilerin kız ve erkek üniversite öğrencileri arasında herhangi bir düzeyde bir din ve dünya görüşü haline getirilip getirilmediğini saptamakmış.

ARAŞTIRMANIN ÖZELLİKLERİ
Ankette 15’i Kuran-ı Kerim ayeti, 35 tanesi Hz. Peygamberin Hadisi olduğu bilinen (Kütüb-ü Sitte içinde yer alan hadis rivayetleri içinden seçilmek üzere) hadisler seçilmiş, toplamda 50 soru sorulmuş. Araştırma, 15 Kur’an-ı Kerim ayetinden doğrudan kadınlarla ilgili olanlar ve 35 hadis rivayeti kendi içinde beş ana bölüme ayrılarak ve her bir alt bölümde 7 soru sorarak gerçekleştirilmiş.

KADEM
Kadının İslam dini ve temel kaynakları olan Kuran ve hadislerde 5 alanda tanımlandığı görülmekte. Bu alanlar KADEM kısaltması içinde kalmak üzere:
1) Kadının kamusal hayata katılımını düzenleyen hadisler
2)  Kadının anne olmasına değer yükleyen hadisler
3) Kadının “dişi bir varlık” olmasına dair hadis rivayetleri
4) Kadının bir erkeğin eşi olmasını düzenleyen hadis rivayetleri
5) Kadının bir mümin olmasına değer yükleyen hadis rivayetleri olarak gruplandırılmış.
Araştırmada kız ve erkek öğrencilerin seçilen ayet ve hadisleri bilip bilmedikleri ve onaylayıp onaylamadıkları sorulmuş.
 

ARAŞTIRMANIN BAZI ÇARPICI SONUÇLARI
»Üniversite öğrencilerinde dini bilgilere dayalı dini ve dünyevi görüş oluşturma düzeyi açısından hiçbir ortalama değerden söz edilememektedir. Adeta bir saat sarkacı gibi iki uç arasında salınan değerler elde edilmektedir.

»Tek kadınla evlilik: Kız ve erkek öğrencilerin, birlikte hesap edildiğinde en fazla değer yükledikleri “tek Kuranı Kerim ayeti” erkeklerin tek kadınla evliliğini tavsiye eden ayettir. Kız öğrencilerin (540) yüzde 67,1’i, erkek öğrencilerin (346) yüzde 66,4’ü tek kadınla evliliği onaylamaktadır.  Diğer ayetlerde erkek ve kız öğrenciler birbirlerinden epeyce farklı düşünmekte, aynı ortak noktada birleşememektedirler.

»İki kadının şahitliğinin bir erkeğin şahitliğine denk olması: Bu konudaki Kuranı Kerim ayetinin hükmüne kız öğrenciler (129) yüzde 16,0; erkek öğrenciler (121) yüzde 23,2 yüzdelik değeriyle onay vermektedir.

»Mirastan erkeğin yarısı kadar hak almak: Bu konudaki Kuranı Kerim ayetlerini kız öğrenciler (155) yüzde 19,3; erkek öğrenciler (138) yüzde 26,5 düzeyinde onaylamaktadırlar.

»Örtünme sorunu: Kız ve erkek öğrenciler örtünmeyi bir “özgürlük sorunu” olarak görmekte, kız öğrencilerin (346) yüzde 43’ü, erkek öğrencilerin (267) yüzde 51’i örtünme ayetine olumlu anlam yüklemektedir.

»Kadının dövülmesi: Kız öğrencilerin (56) yüzde 7’si, erkek öğrencilerin (75) yüzde 14,4’ü onay vermektedir. Ayet büyük bir yüzde değerle reddedilmektedir.

»Hadis alt gruplarının sonuçlarına göre hadisler ayetlerden daha fazla bilinmektedir. Ayetler dörtte bir (1/4), hadisler üçte bir (1/3) nispetinde bilinmektedir. En çok bilinen hadis, hamile olan kadının oruç tutamayacağıdır. Bu hadisi kız öğrenciler (684) yüzde 85,0; erkek öğrenciler (422) yüzde 81,0 bilmektedir.

»Örneğin, kadınların aklı da dini de noksandır, hadisinin kabul edilme düzeyi kız öğrencilerde (19) yüzde 2,4; erkek öğrencilerde (44) yüzde 8,4’tür.

»Örneğin, kadınlarla tokalaşmak günahtır, diyen hadisin kız öğrenciler tarafından (166) yüzde 20,6; erkek öğrenciler tarafından (110) yüzde 21,1 düzeyinde din ve dünya görüşü haline getirildiği görülmektedir.

»Örneğin, yönetimini kadınlara bırakan toplumlar helak olurlar, hadisinin kız öğrenciler tarafından kabul edilmesi (34) yüzde 4,2 olurken erkek öğrenciler bu hadisi (93) yüzde 17,9 düzeyinde din ve dünya görüşü haline getirmişlerdir.

»Kız öğrenciler kadın ve din konusunda zihnen daha fazla bir “değişim ve dönüşüm” yaşamaktadırlar. Erkek öğrenciler kadınlara dair dini bilgi ve algı düzeylerini koruma konusunda daha “tutucu” eğilimler içindedirler.

»Gerek kız gerek erkek öğrencilerin tamamında “bireysel dindarlık tipi” gelişmektedir.